----------------------------------------------------------------------------------------------------------- ALBUM III – Deel 2 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Keizer Karel - Spaanse overheersing ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- De haven van Antwerpen Onder Keizer Karel werd Antwerpen de eerste stad van de wereld. Talrijke karvelen kwamen in de haven aanleggen. De Italiaan Guicciardini noemde Antwerpen "de stad die voor alle naties open was". Karel V en Jan Daens Antwerpen dankte zijn vooraanstaande plaats aan zijn bankiers. Er werd aldaar een beurs gesticht die weldra de eerste plaats innam in de internationale wisselhandel. Een rijke bankier, Jan Daens, ontving Karel V aan zijn tafel en schold de keizer de bij hem ontleende geldsommen kwijt. Plantin en Moretus De beste drukkers van het Westen ten tijde van Keizer Karel waren te Antwerpen gevestigd. Het waren Christophe Plantin en zijn schoonzoon Moretus, zij waren niet enkel drukkers maar ook kunstenaars en geleerden. Erasmus De beroemdste geleerde uit de 16de eeuw was zonder twijfel de grote humanist Erasmus van Rotterdam, die te Leuven doceerde en te Anderlecht woonde. Weinige geleerden evenaarden zijn kennis van het Latijn en Grieks. Hij werd ”de Prins van het Verstand” genoemd. (naar Holbein, Louvre-Parijs) Een operatie van Vesalius In de 16de eeuw legde een Brusselaar, Andreas Vesalius, de grondslagen van de anatomie en de chirurgie. Hij waagde het, lijken te openen en zieken te opereren. Hij wordt als de schepper van de moderne geneeskunde beschouwd. Dodoens en de bloemen Een Mechelaar, Dodoens, was de vader van de plantkunde. Hij was de eerste die een wetenschappelijke classificatie van planten en bloemen aanlegde. Mercator en de planisfeer Gerard de Kremer, Mercator genaamd en uit Rupelmonde afkomstig, was de vader van de aardrijkskunde. Zijn planisfeer bewees grote diensten aan de zeevaarders. In dezelfde periode liet de Antwerpenaar Ortelius, het beste atlas uit die tijd verschijnen. De Keizerin Karel V huwde met Isabella van Portugal. Zij was een edele en bescheiden vorstin die hoog in aanzien stond bij onzelandgenoten. Zij besteedde veel zorg aan de opvoeding van haar drie kinderen: de kroonprins Filips en de infanten Joanna en Maria. Ze stierf jong. De St. Waltrudiskerk te Bergen Talrijke zeer mooie kerken werden in de tijd van Keizer Karel gebouwd, zo bijvoorbeeld de St. Romboutskerk te Mechelen en vooral de prachtige collegiale kerk te Bergen die aan de H. Waltrudis gewijd is. Het stadhuis van Oudenaarde Onder de burgelijke gebouwen die uit de eeuw van Keizer Karel dagtekenen moet het stadhuis te Oudenaarde vermeld worden. Dit laatste meesterwerk van de Vlaamse Gotische stijl werd door bouwmeester Hendrik van Pede ontworpen. Het paleis van de Prinsbisschoppen te Luik In de 16de eeuw stond het prinsbisdom Luik onder het beleid van een merkwaardig bisschop: Everard Van der Marck. De beeldhouwer Frans Borset versierde in die tijd de mooie kolommen van het paleis der prinsbisschoppen, dat thans Justietiespaleis geworden is. Er is reeds Italiaanse invloed in de stijl te bespeuren. De Matsijsput te Antwerpen Quinten Matsijs is een beroemd schilder en kunstsmid. Te Antwerpen wordt zijn prachtige put in gesmeed ijzer bewonderd. Brueghel De merkwaardigste van alle schilders uit de tijd van Keizer Karel was Pieter Breughel de Oude. Hij schilderde luimige taferelen uit het volksleven. Het lichaam van Pieter Brueghel rust in de Kapellekerk te Brussel, midden in de “Marollenuurt”. Orlando Lasso Uit de bloeiende tijd van Karel V hebben wij ook het werk van grote musici. Een Bergenaar, Orlando Lasso of Delattre, is een van de beste toondichters uit die eeuw. Het “Doudou” te Bergen Het volk leefde gelukkig in het begin van de 16de eeuw. Zijn levensvreugde uitte zich in grote gewestelijke vermakelijkheden. Het Doudoufeest te Bergen was een van de levendigste en wordt thans nog gevierd. De dood van Bueren De Belgen zijn aan hun vorsten gehecht. Onder de regering van Karel V gaven zij er roerende bewijzen van. Overeenkomstig een oud riddergebruik dronk Maximiliaan van Beuren, één van de grootste kapiteins uit die tijd, een grote beker wijn uit op de gezondheid van de keizer voor hij de geest gaf. Dit aangrijpend toneel had plaats te Brussel. De troonafstand van 1555 Op 25 Oktober 1555 deed Karel V afstand van al zijn bezittingen voor de Staten-Generaal der Nederlanden die te Brussel vergaderd waren. De keizer was door zijn zware taak uitgeput en trok zich terug in Spanje, in het klooster van Yuste, waar hij drie jaar later overleed. Filips II De zoon van Karel V, Filips II, erfde de Nederlanden, Spanje, Beide Siciliën en Amerika. Hij had een Spaanse opvoeding gekregen en begreep de Belgische volksaard niet. Wapenschild van Filips II Filips II was een van de machtigste vorsten uit de wereldgeschiedenis. Toen in 1580 Portugal onder zijn bewind kwam, heerste hij ook over de Portugese koloniën, zodat niet alleen een groot deel van Europa, maar ook Amerika, Azië en Oceanië onder zijn gezag kwamen te staan. Het blazoen heeft een afgeronde punt, wat het kenmerk van de Spaanse en Portugese huizen is. Volgende gebieden zijn er op voorgesteld: Boven links: Castilie (van keel, t.t.z. rood, met zilveren toren, op sommige gebouwen ook wel met gouden toren) en Leon (van zilver met leeuw van keel). Rechts: Aragon (van goud met palen van keel) en daarenboven het wapen van Portugal (van zilver met boordsel van keel) In de kantons onderaan vindt men: Links: het blazoen van Oostenrijk (van keel met zilveren faas) recht: het blazoen van Brabant (van sabel t.t.z. zwart met gouden leeuw): beide afwisselend met de wapens van Bourgondie en daarenboven de Leeuw van Vlaanderen (van sabel op gouden veld) en de adelaar van het keizerrijk. De kroon van Spanje en de halsketen van het Gulden Vlies komen ook op het wapenschild voor. Het Escorial Kort nazijn troonsbestijging verliet Filips II onze gewesten om zich in Spanje te vestigen. Hij liet er het Escorial, een somber paleis, bouwen waar hij en, na hem, zijn opvolgers zouden leven. Margareta van Parma Filips II vertrouwde het bestuur in de Nederlanden toe aan zijn halve zuster Margareta van Parma. Zij vervulde de functie van algemene landvoogdes. (Naar Villandrando, Brussel) Granvelle Om Margareta van Parma in haar rol van landvoogdes bij te staan, stelde Filips II een raad aan die door kardinaal Granvelle, eerste aartsbisschop van Mechelen, voorgezeten werd. De Belgische adel stond onmiddellijk vijandig tegenover Grandvelle. (Naar Antonio Moro, Wenen) De Zwijger Door Filips II werd aan de Nederlanden een regime van godsdienstige en politieke verdrukking opgelegd. Het verzet tegen zijn maatregelen kwam hoofdzakelijk van de adel die door Willem de Zwijger, prins van Oranje-Nassau aangevoerd werd. (Naar Miereveld, Den Haag) Het Verbond der Edelen Ten einde een te strenge toepassing van de plakkaten tegen de protestanten te voorkomen, sloten de Belgische edelen in 1565 het Eedverbond. Zij overhandigden een verzoekschrift aan Margareta van Parma. Zij werden "Geuzen" genoemd. Beeldenstormers Het initiatief der Geuzen had kwade gevolgen. Het gepeupel ging zich aan anti godsdienstige uitspattingen te buiten, verbrijzelde de heiligenbeelden en scheurde de schilderijen in de kerken. Deze baldadigheden worden de "Beeldenstorm" genoemd; Alva Toen Filips II van de verwoestingen van de beeldenstorm op de hoogte gebracht werd, trof hij strenge maatregelen. Hij verving Margareta van Parma door de vreselijke hertog van Alva die opdracht kreeg de schuldigen meedogenloos te straffen. Spaanse soldeniers en Duitse ruiters In 1567 deed de Hertog van Alva zijn intrede in Brussel aan het hoofd van een leger dat uit woeste Spanjaarden en Duitse ruiters met zware wapenuitrusting bestond. Hij zou een schrikbewind invoeren. De “Bloedraad” De eerste maatregel die Alva trof was het oprichten van een uitzonderlijke rechtbank, de Beroerteraad, die door het volk "Bloedraad" genoemd werd. Duizenden mensen werden veroordeeld. Talrijke burgers en ambachtslieden verlieten het land. Egmont en Hoorne Twee grote Belgische edelen vielen als slachtoffers van Alva's dwingelandij: de graaf van Egmont die aan het hoofd van de Benden van Ordonnantie Frankrijk bij Saint-Quentin verslagen had, en de graaf van Hoorne die een groot admiraal was. Zij werden op 5 juni 1568 te Brussel onthoofd; De Briel Een bende vluchtelingen die zich de "Watergeuzen" noemden, maakten zich op 1 april 1572 meester van de Briel, een kleine haven in Holland, en riepen de inwoners van de noordelijke provincies te wapen. Alva mislukte in zijn poging om de opstand te dempen en werd teruggeroepen. Requesens De hertog van Alva werd door Requesens, een meer gematigd landvoogd, vervangen. De strijd van de nieuwe landvoogd tegen de rebellen die door Willem de Zwijger, prins van Oranje, aangevoerd werden, liep op een mislukking uit. Requesens stierf volkomen ontmoedigd. De Pacificatie Bij de dood van Requesens en in afwachting dat Filips II een nieuwe landvoogd zou aanstellen, beslisten de afgevaardigden van onze XVII Provinciën die te Gent in Staten-Generaal vergaderden, de plakkaten te schorsen en de Spaanse soldaten uit het land te verwijderen. Dit akkoord heet de Pacificatie van Gent 1576. Spaanse Furie In 1576 verwoestten de Spaanse troepen de stad Antwerpen. Deze afschuwelijke plundering wordt de “Spaanse Furie” genoemd. Don Juan De Pacificatie van Gent was pas ondertekend toen de nieuwe landvoogd aankwam. Don Juan van Oostenrijk, een halve broer van Filips II. Hij had de Turken bij Lepante overwonnen, maar zal het verzet in de Nederlanden niet kunnen bedwingen. (Naar Coelo, Prado) De slag bij Gembloers Don Juan werd gedwongen oorlog te voeren tegen het nationale leger. Hij behaalde een overwinning bij Gembloers in 1578 maar stierf korte tijd daarna zonder de vrede te hebben hersteld. Farnese De opvolger van Don Juan was Alexander Farnese. Deze zoon van Margareta van Parma, een behendig diplomaat en een voortreffelijk veldheer. Met veel geduld zal hij het gezag van Filips II in de Nederlanden trachten te herstellen. Christina van Lalaing Farnese sloeg het beleg voor Doornik. Bij afwezigheid van de gouverneur van de stad, de prins van Epinoy, was het zijn vrouw, Christina van Lalaing, die de verdediging van de plaats waarnam en zich als een ware heldin gedroeg. De sperbrug te Antwerpen wordt opgeblazen In 1585 werd Antwerpen door Farnese belegerd. Om de stad te blokkeren, liet hij stroomafwaarts de Schelde versperren door een brug die met troepen bezet en met kanonnen bewapend was. Maar de Antwerpenaars bouwden een brander voorzien van een helse machine, waarmee zij er in slaagden de brug op te blazen. Verwoestingen Farnese slaagde er slechts in de tien zuidelijke provinciën te heroveren. Hij kon noch de zeven noordelijke provinciën bezetten, die zich in 1579 onafhankelijk verklaard hadden, noch de Schelde ontzetten. De oorlog had ons land helemaal uitgeput. Uilenspiegel De ellende van de tijd en de verwoestingen die onder de regering van Filips II plaats grepen, konden de opgeruimde natuurvan ons volk niet ten onder brengen. De guitige Tijl Uilenspiegel blijft het zinnebeeld van de spottende levenslust van de volksmens. Albrecht en Isabella Kort voor zijn dood in 1598 vermaakte Filips II de Nederlanden aan zijn dochter, de Infante Isabella en aan haar echtgenoot, Aarstshertog Albrecht. Zij waren voortreffelijke vorsten die hun best deden om het land weer tot welvaart te brengen. Zij regeerden tot 1621. (Naar Rubens, Wenen en Gonzalès, Prado) Spinola De aartshertogen waren verplicht oorlog te voeren tegen de Noordelijke “Verenigde Provinciën”. Om een uitweg naar zee te bemachtigen sloegen zij het beleg voor Oostende. De stad werd pas na 3 jaar door Spinola ingenomen. Stichting van New-York Terwijl ons land in armoede verviel en Antwerpen een dode stad werd, trokken Belgen de wijde wereld in, op zoek naar roem en avontuur. De stad Neuf-Avesnes, het latere New-York, werd door twee Belgen, Jesse van Vorst en Peter Minuit, gesticht. Stichting van Batavia Voor onze “afgescheiden broeders” van de Verenigde Provinciën was het begin van de 17de eeuw een tijd van grote welvaart. Zij veroverden in Indonesië een uitgestrekt rijk. Enkele Belgen hebben daarbij geholpen, b.v. Pieter van den Broecke, die de hoofdstad van het eiland Java, Batavia, nu Djakarta, stichtte. Louis de Geer Onder de Belgen die de roem van ons land in het buitenland verspreidden komt Louis de Geer een ereplaats toe. Hij speelde een belangrijke rol in Zweden onder de regering van koning Gustaaf-Adolf. Louis de Geer voerde de ijzerbewerking in de Scandinavische landen in. Veel Walen waren toen in Zweden en Finland aan ‘t werk. Scherpenheuvel De regering van de aartshertogen was een tijd van diepe vroomheid, die tot uiting kwam in grote bedevaarten. De kerk van Scherpenheuvel werd op last van de aartshertogen gebouwd. Het eerste dagblad Het eerste Europese dagblad verscheen in Antwerpen in 1605. Het was een krant van zeer klein formaat die “Nieuwe Tijdinghe” heette en door Abraham Verhoeven uitgegeven werd. (Naar ALBUM IV - deel 1)