----------------------------------------------------------------------------------------------------------- ALBUM III – Deel 1 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Bourgondië – Keizer Karel ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Margareta van Male en Filips de Stoute In 1369 huwde Margareta van Male met de hertog van Bourgondie Filips de Stoute. Bij de dood van Lodewijk van Male in1384 erfde zij het graafschap Vlaanderen. Voortaan zou het huis van Bourgondië over onze gewesten heersen. Jan Zonder Vrees en Margareta van Beieren De zoon van Filips de Stoute en Margareta van Male werd Jan Zonder Vrees genoemd. Hij huwde met Margareta van Beieren, uit het Henegouwse huis. Zo werd de latere vereniging van alle gewesten van ons land voorbereid. (Afbeelding naar onbekende meesters-Vlaamse School) De moord op Jan zonder Vrees Jan Zonder Vrees, hertog van Bourgondie en graaf van Vlaanderen, werd op de brug van Montereau door de aanhangers van de dauphin van Frankrijk, de latere Karel VII, vermoord, omdat hij het regentschap over dit land had willen uitoefenen. Filips de Goede In 1419 werd Filips de Goede, de zoon van Jan zonder Vrees, hertog van Bourgondie en graaf van Vlaanderen. In de loop van zijn vijftigjarige regering zou hij de eenheid van het latere België verwezenlijken. (Afbeelding naar Rogier van der Weyden) Kaart van Bourgondië Al de vroegere lenen van ons land zal Filips de Goede achtereenvolgens onder zijn gezag brengen: Namen, Brabant - Limburg, Henegouwen - Holland - Zeeland - Friesland, het Bisdom Luik en de steden aan de Somme. Het geheel noemde men toen "Nederlanden", in het frans "Pays de par-deça". Wapenschild van Bourgondië Filips de Goede zou één van de machtigste vorsten van Europa worden. Hij wordt de Grote Hertog van het Westen genoemd, en het blazoen van Bourgondie wordt voortaan met bewondering en ontzag begroet. Bourgondie wordt door de leliebloemen en de azuren baren op gouden veld voorgesteld, Brabant door de gouden leeuw op zwart veld, Limburg door de rode leeuw op zilveren veld en Vlaanderen door de zwarte leeuw op gouden veld. Jan IV van Brabant Joanna, hertogin van Brabant-Limburg, had haar erflanden aan Antoon van Bourgondie, de tweede zoon van Filips de Stoute, nagelaten. De oudste zoon van Antoon werd een zwak mens en een onbekwaam prins. Hij regeerde onder de naam Jan IV en liet geen kinderen achter. (Afbeelding naar onbekende meester-Vlaamse School) De Leuvense Universiteit Jan IV van Brabant hechtte zijn naam aan de stichting van de universiteit te Leuven. Deze opende haar deuren in 1426 en telde weldra verscheiden duizenden studenten die uit allerlei landen afkomstig waren. Jacoba van Beieren De laatste gravin van Henegouwen-Holland-Zeeland-Friesland was Jacoba van Beieren, een nicht van Filips de Goede. Zij leidde een veelbewogen leven, huwde vier maal en stond tenslotte haar erflanden aan de hertog van Bourgondie af. (Afbeelding portrettenverzameling Atrecht) Bourgondische soldaten Filips de Goede had zijn macht te danken aan zijn diplomatieke bekwaamheid en een flink ingericht leger. De Bourgondische kruisboogschutters stonden als dappere soldaten bekend. Het Perron van Luik Het symbool van de Luikse onafhankelijkheid en privilegiën was het beroemde "Perron". Filips de Goede kwam tussenbeide in de zaken van Luik, onder voorwendsel zijn neef, de prinsbisschop Lodewijk van Bourbon, te beschermen, onderdruktte hij de opstand van Raes van Heers bij Montenaken en legde de vrede van Sint-Truiden op, waarbij de hertog van Bourgondie als mamboer van het prinsbisdom erkend werd. De Gelofte op de Fazant Zo groot was het gezag van Filips de Goede in Europa, dat hij beloofde een kruistocht tegen de Turken te ondernemen. Die in 1453 Konstantinopel hadden ingenomen. Deze verbintenis bevestigde hij op een feestmaal te Rijsel door een eed die de Gelofte op de Fazant genoemd werd. Isabella van Portugal Filips de Goede huwde driemaal. Zijn derde vrouw was Isabella van Portugal. Uit dit huwelijk werd een zoon, de toekomstige Karel de Stoute, geboren. (Afbeelding naar onbekende meester -Vlaamse School - Louvre-Parijs) Het Gulden Vlies Bij gelegenheid van zijn huwelijk met Isabella van Portugal stichtte Filips de Goede te Brugge in 1430 de Orde van Gulden Vlies. De Gulden Vliesridders droegen een vuurrood gewaad en een gouden halsketen waaraan een kleinood hing, dat een schaap voorstelde. Seyssens In 1453 kwamen de Gentenaars tegen Filips de Goede in opstand. Zij werden verpletterd in de slag bij Gavere, de laatste grote slad van het tijdvak der gemeenten. De Gentse standaarddrager Seyssens sneuvelde op het slagveld bij Merelbeke, met zijn vaandel recht in de hand. Nicolaas Rolin Om de eenheid van bestuur in zijn gebieden te bevorderen bracht Filips de Goede nieuwe instellingen tot stand. De Grote Raad van Bourgondie was de eerste regering van ons land. Aan het hoofd stond Nikolaas Rolin, Groot Kanselier van Bourgondie. (Afbeelding naar Jan van Eyck – Louvre) Dinant gaat in vlammen op Een geschil met het prinsbisdom Luik bracht Filips de Goede ertoe de stad Dinant te bezetten, die hij liet plunderen en in brand te steken. Filips de Goede was onverbiddelijk voor hen die zich tegen zijn plannen verzetten. Vooral wanneer zij door vreemde mogendheden aangestookt waren. Karel de Stoute In 1467 werd Karel van Charolais, zoon van Filips de Goede, onze vorst. Wij hebben hem Karel de Stoute genoemd. Hij was krachtdadig, rechtschapen, maar opvliegend van aard. (Afbeelding naar een miniatuur uit de 15de eeuw) Lodewijk XI te Péronne gevangengenomen De gevaarlijkste tegenstander van Karel de Stoute was de koning van Frankrijk Lodewijk XI. Deze trachtte hem herhaaldelijk te verraden maar werd eens in zijn eigen strikken gevangen. Tijdens een ontmoeting te Péronne nam Karel de Stoute Lodewijk XI gevangen en dwong hem naar Luik mee te gaan om er de bestraffing van zijn bondgenoten, de Luikenaars, bij te wonen. De 600 Franchimontezen Nadat de Luikenaars met Lodewijk XI een verbond tegen Karel de Stoute gesloten hadden, kwam deze de hoogten rondom de stad bezetten. 600 man uit het land van Franchimont trachtten, onder bevel van Josse de Streel, het kamp van de hertog van Bourgondie te overvallen, maar zij werden allen in de nacht van 29 oktober 1468 afgemaakt. Margareta van York De derde vrouw van Karel de Stoute was een Engelse prinses, Margareta van York. De vorst had toen al een dochter, Maria van Bourgondie, die in Margareta van York een tweede moeder en een trouwe vriendin kreeg. (Afbeelding naar Memlinc - Suresnes) Nancy Nadat hij het oude Lotharingen had hersteld door de Elzas en Lotharingen in te lijven, belegerde Karel de Stoute in 1477 de stad Nancy. Hij vond er de dood in een gevecht waarvan de omstandigheden duister gebleven zijn. Zijn lijk werd, half verslonden door de wolven, onder de sneeuw terug gevonden. Maria van Bourgondie vóór het schavot Karel de Stoute liet als erfegname zijn dochter Maria van Bourgondie achter. Zij verloor Bourgondie, Picardie, de Elzas, Lotharingen en andere gewesten. De Gentenaars kwamen in opstand en lieten haar twee beste ministers Hugenot en Humbercourt onthoofden. Tevergeefs kwam de hertogin om genade voor hen smeken. Maximiliaan Maria van Bourgondie was pas 19 toen zij haar vader opvolgde, en bevond zich in een hachelijke toestand. Gelukkig huwde zij en vond hulp en steun bij haar man, Maximiliaan, aartshertog van Oostenrijk. (Afbeelding naar Ambroise de Prédis - Wenen) Wapenschild van Oostenrijk Het huwelijk van Maria van Bourgondië met Maximiliaan van Oostenrijk had voor ons land gewichtige gevolgen. Voortaan zal het huis van Habsburg over onze provinciën heersen. Onze vorsten zullen niet meer ons land alleen regeren. Al blijven zij onze "natuurlijke vorsten", zij vervreemden steeds meer van ons. De dood van Maria van Bourgondië Maria van Bourgondië en Maximiliaan van Oostenrijk hadden twee kinderen: Filips de Schone en Margareta van Oostenrijk die pas vier en twee jaar oud waren toen de hertogin aan de gevolgen van een val van haar paard tijdens een jachtpartij in het bos van Wijnendale bij Brugge, overleed. Het verzande Zwin Grote veranderingen deden zich in ons land in de eeuw van Bourgondië voor. Terwijl Antwerpen een bloeiende stad werd, geraakten de oude gemeenten in Vlaanderen in verval. Ten gevolge van de verzanding van het Zwin ging Brugge's welvaart ten onder. Ommegang De 15de eeuw was een eeuw van welvaart voor ons land. Het was de tijd der Renaissance. De rederijkerskamers zetten grootse toneelvoorstellingen op touw. Er werden ook weelderige en vermakelijke stoeten, de ommegangen, ingericht. Het stadhuis te Leuven De hoge bloei der kunsten verleende aan de eeuw van Bourgondië haar roem. In de bouwkunst was het de gouden tijd van de vlammende Gotiek. Door bouwmeester Mattheus de Laeyens werd het prachtige stadhuis te Leuven opgetrokken. Het stadhuis te Brussel Eén van de mooiste gebouwen uit de 15de eeuw is het stadhuis te Brussel. Verscheidene bouwmeesters werkten er aan mee, wat het gebrek aan eenheid verklaart. De toren, een echt stenen kantwerk, werd door Jan van Ruysbroeck ontworpen. De Mozesput Onder de grote beeldhouwers uit de 15de eeuw dient Claus Sluter vermeld te worden. Door hem werden de praalgraven van de hertogen van Bourgondië, alsook de prachtige Mozesput te Dijon, gebeeldhouwd. Het Lam Gods van de Gebroeders van Eyck De schilders van de Vlaamse School, Primitieven genaamd, hebben de eeuw van Filips de Goede beroemd gemaakt. Van de Gebroeders Jan en Hubrecht van Eyck bewondert men te Gent het altaarstuk: De Aanbidding van het Lam Gods. De uitvinding van de olieverf wordt hun toegeschreven. Het St. Ursulaschrijn van H. Memlinc Grote kunstenaars zoals van der Weyden en van der Goes behoren ook tot de school van de Vlaamse Primitieven. Eén van de merkwaardigste is Hans Memlinc die het beroemde Sint Ursulaschrijn schilderde dat in het Sint Janshospitaal te Brugge bewaard wordt. Dirk Maertens te Aalst Vóór de 15de eeuw ten einde was werden in ons land drukkerijen opgericht. Eén van de eerste werd door Dirk Maertens te Aalst gesticht. Filips de Schone en Joanna de Waanzinnige Filips deSchone, de zoon van Maria van Bourgondië, huwde met Joanna van Aragon, erfgename van de koninkrijken van Spanje en Beide Siciliën. Het was een schitterend maar ongelukkig huwelijk want Joanna werd in haar verstand gekrenkt. Zij werd Joanna de Waanzinnige genoemd. (Afbeelding naar de meester van St. Jozef, Wenen en Franse School) De zes kinderen Filips de Schone en Joanna de Waanzinnige hadden zes kinderen: Eleonora, die later koningin van Frankrijk werd, Karel V, Maria, die koningin van Hongarije werd, Ferdinand, later keizer van Duitsland, Isabella, die koningin van Zweden - Denemarken – Noorwegen werd, en Katharina, koningin van Portugal . Margareta van Oostenrijk Filips de Schone stierf te Burgos in Spanje in 1506. Zijn zes kinderen waren zeer jong en zijn weduwe krankzinnig. Gelukkig zorgde zijn zuster, de goede Margareta van Oostenrijk, voor de wezen. Zij werd regentes van de Nederlanden en vestigde zich te Mechelen. Ze toonde zich een schrandere vorstin. (Afbeelding naar Bernard van Orley, Brussel) Het “Wilde Zwijn” der Ardennen In het begin van de regering van de Habsburgers, leefde het bisdom Luik onder het schrikbewind van Willem van der Marck, en later van Everard van der Marck het “Wilde Zwijn” der Ardennen. Eén van hun schuilplaatsen was het kasteel te Logne. De jonge Keizer Karel De oudste zoon van Filips de Schone, Karel werd te Gent geboren in 1500. Op zesjarige leeftijd werd hij onze vorst. Toen hij zestien jaar oudwas, werd hij koning van Spanje en Napels en kwam meteen in het bezit van de Amerikaanse koloniën. Toen hij 19 was erfde hij Oostenrijk en werd tot keizer Karel V van Duitsland gekozen. (Afbeelding naar onbekend meester – Vlaamse School) Kaart van de XVII Provinciën Karel V gaf aan onze Nederlandse gewesten een buitengewone macht. Hij maakte ze tot een groot land met XVII provinciën. Bende van Ordonantie Om de XVII provinciën te verdedigen richtte Karel V de bende van ordonnantie op. Het was een keurkorps dat uitsluitend uit Belgische edellieden bestond en in de meeste landen van Europa en tot in Afrika grote roem verwierf. Karel V te Mühlberg De benden van ordonnantie verzekerden aan Keizer Karel de overwinning over de koning van Frankrijk, Frans I bij Pavia alsook over het Verbond van de Protestantse prinsen bij Mühlberg in Duitsland. Op dit slagveld voerde de Keizer zelf het bevel over die keurtroepen. (Afbeelding naar Titian, Prado -Madrid) Maria van Hongarije Toen zijn tante, Margaretha van Oostenrijk, in 1530 overleed, stelde Keizer Karel zijn zuster, Maria van Hongarije, een jonge weduwe, tot landsvoogdes van de XVII provinciën aan. Zij was een verstandige vrouw en bestuurde met veel talent ons land in de plaats van haar broederr die bijna altijd afwezig was. Zij vestigde haar hofhouding te Brussel. (Afbeelding naar Antonio Moro - Edinburg) De ”Gilles” van Binche Tijdens een bezoek dat Karel V aan zijn zuster Maria van Hongarije op het kasteel te Binche bracht, richtten de inwoners van deze stad grote feesten in ter ere van hun "natuurlijke prins". Hun verkleding als Peruviaanse Inca's zou de oorsprong van de "Gilles" geweest zijn. Klokke Roeland uit het Belfort gehaald Keizer Karel was zeer geliefd. De Gentenaars kwamen evenwel tegen hem in opstand ofschoon hij hun stadsgenoot was. Zij werden zwaar gestraft. De keizer liet hun stormklok "Klokke Roeland" wegnemen en verplichtte hun magistraten, met de strop om de hals, om genade te smeken. De Gentenaars hebben nu de bijnaam "Stroppendragers". Hagepreken Het godsdienstige probleem was één van de hoofdzorgen van Karel V. Protestantse predikanten verspreidden de denkbeelden van Luther en Calvijn, vooral op het land, de zogenaamde Hagepreken. Hun invloed was zo groot dat Keizer Karel voor zijn gezag vreesde. Anna Bijns De protestantse theorieën verwekten een reactie bij de katholieken. Een nederige Antwerpse begijn, Anna Bijns, schreef vurige gedichten om de ketterse denkbeelden te bestrijden. De Inquisitie Karel V trachtte de bedrijvigheid van de protestanten tegen te werken. Hij trof tegen hen drastische maatregelen. Hij vaardigde plakkaten uit en deed een beroep op de Inquisitie. Verscheidene ketters werden levend verbrand. Hadrianus VI De vroegere gouverneur van Karel V, Hadriaan Floriszoon uit Utrecht, werd paus onder de naam Hadrianus VI. Met de steun van de Keizer ondernam hij een grote hervormingsbeweging in de kerk. (Afbeelding naar onbekend meester - Vlaamse School - Anderlecht) Van Berken slijpt diamanten De eerste helft van de 16de eeuw was misschien de schitterendste tijd van onze geschiedenis. Het lijkt wel of de Belgen toen in alles de eersten wilden zijn. Zo was de Bruggeling van Berken de uitvinder van de diamantslijperij. Kantwerksters Onder Karel V kenden alle kunsten een hoge opbloei in onze rijke Nederlanden. Onze kantwerksters toverden prachtstukken in Brugse, Brusselse of Mechelse steek, terwijl onze bouwmeesters gebouwen als stenen kantwerken optrokken en onze beiaarden hun frisse wijzen speelden. Wandtapijten De welvaart was groot ten tijde van Keizer Karel. De hogere burgerij bouwde statige herenhuizen waarvan de muren met prachtige wandtapijten versierd werden. Onze tapijtwevers, vooral de Brusselse, waren over heel de wereld befaamd. Het kanaal van Willebroek Om de welvaart van Brussel, de nieuwe hoofdstadvan de XVII Provinciën, te bevorderen, liet Karel V het kanaal van Willebroek graven, dat Brussel, langs de Rupel en Antwerpen, met de zee zou verbinden. (Naar Deel 2 van ALBUM III)