Domates tohumu nasıl ekilir, domates nasıl çimlendirilir merak ediyorsanız içeriğimizden tüm detayları ile kolayca bulabilirsiniz.

Bahçenizdeki yabani otlardan kurtulmak için, ilaç yöntemleri yerine doğal uygulamalara başvurabilirsiniz.

Bu kapsamda Fen İşleri Dairesi Başkanlığı ekipleri, Sultanhisar ilçesi Uzunlar Mahallesi'nde üreticilerin ve vatandaşların bağ, bahçe ve tarlalarına ulaşım için sıklıkla kullandığı yolda düzenleme çalışması gerçekleştiriyor.

Ağaç budama, ağaçların sağlıklı büyümesi ve yüksek kaliteli meyve vermesi için kritik bir işlemdir. Doğru tekniklerle yapılan budama, ağaçların verimliliğini artırır.

Dar alanlarda bile birçok sebze yetiştirebilirsiniz. Evimizde balkonda yetiştirebiliriz. Dikey bahçe fikirleri ile. Hepimizin bahçeli evi yada bahçesi

A wishing well planter is an imaginative gardening space that adds a unique charm to your outdoor space. Build this planter by using our guide!

İnanılmaz nane üretim yöntemi bahçesinde nane yetiştiren veya balkonunda saksıda nane yetiştiren bir çok hanımlarımız vardır. Bu yöntemi bilmeyen

GÜVENLE TOPLANAN MANTAR ÇEŞİTLERİ ВИДЫ НА СОВЕЩАНИИ С ГРИБАМИ ДОВЕРИЯ Bu bölümün başlığını bu şekilde yazmamım sebebi aşağıda mantar çeşitlerini tanıtırken tanttığımız mantar hakkında yanılmaya sebep olacak hiçbir şey kalmadan güvenle toplayabileceğiniz mantar türleri olmalarıdır..Fakat yanınızda bir bilen olması daha iyidir..Bundan daha ötesi şunu da belirtmeliyim ki burda anlatılan mantar konusu sizin için bir teminat olmamalıdır..Türkiyede Onbin çeşit Mantar türü bulunduğu söylenmektedir..Size anlattığımız mantar kriterlerinden birisi veya birkaçı farklı olan mir mantarla karşı karşıya iseniz veya şüpheniz var ise ;tekrar söylüyorum ki YEMEYİNİZ; Benim çok sevdiğim bu konuda söylediğim söz vardır: TEREDDÜT ÖLDÜRÜR..Bilginizde tecrübenizde tereddüt varsa ne mantar toplayın nede bu topladığınız mantarları yiyiniz.. Поэтому я написал это как название этой главе представлены следующие виды грибов может привести и ошибок, с ничего не tanttığımız безопасно собирать грибы видов грибов в том, что они лучше .. кто знает .. Но с вами, чем вам крест, я должен отметить, что гриб описан здесь видов грибов в Турции, как говорят, десять тысяч видов залога не должно быть .. грибы .. сказал вам один или несколько критериев, или, если вы столкнулись с различным железом с пробкой, если есть сомнения, что опять же, не ест, мне действительно нравится он там сказал: Убить сомнения .. Следует отметить, что опыт, ни колебаний собирать грибы, если вы собираете, что вы едите грибы .. Der Grund warum ich dies schrieb, wie der Titel dieses Kapitels werden die folgenden Arten von Pilzen wird und Fehler verursachen, mit nichts über tanttığımız sicher Pilze sammeln Arten von Pilzen ist, dass sie besser sind .. wer .. Aber bei dir weiß, als die von einem Kreuz für dich, Ich sollte anmerken, dass der Pilz hier beschrieben ist ein Pilzarten in der Türkei sollen zehntausend Arten von Sicherheiten sollte nicht sein .. Pilzen .. habe dir von einem oder mehreren Kriterien, oder wenn Sie mit verschiedenen Eisen mit Kork konfrontiert sind, wenn es irgendeinen Zweifel, sagen, dass wieder, nicht essen, Ich mag darüber wird dort gesagt: KILL Zweifel .. Beachten Sie, dass die Erfahrungen, noch zögern, um Pilze zu sammeln, wenn Sie, was Sie essen, Pilze sammeln .. Azért írtam ezt a nevet e fejezet bevezeti a következő típusú gombák okoznak és hiba, és semmit nem tanttığımız biztonságosan gyűjtenek gombát gombafajták, hogy ők jobb .. ki tudja .. De veled, mint egy kereszt az Ön számára, meg kell jegyeznem, hogy a gomba itt leírt egy gombafaj Törökországban azt mondják, hogy 10.000 féle biztosíték ne legyen .. gomba .. mondtam, egy vagy több feltételt, vagy ha szembesülnek a különböző vas parafa, ha kétség merül fel, azt mondják, hogy megint nem eszik, én nagyon szeretem azt ott mondta: KILL kétség .. Megjegyzés: ez a tapasztalat, sem habozott, hogy gyűjtsön gombát, ha gyűjteni, amit megeszel gomba .. Bu hissənin başlığını bu şəkildə yazdım səbəbi aşağıda göbələk növlərini tanıdarkən tanttığımız göbələk haqqında yanılmayan səbəb olacaq heç bir şey qalmadan etibarla toplayabileceğiniz göbələk növləri olmalarıdır .. Lakin yanınızda bir bilən olması daha yaxşıdır .. Bundan daha sonrası bunu da ifadə etməliyəm ki burda izah edilən göbələk mövzusu sizin üçün bir təminat olmamalıdır .. Türkiyədə on min növ göbələk növü olduğu deyilməkdədir .. Sizə izah etdiyimiz göbələk meyarlarından biri və ya bir neçəsi fərqli olan mir göbələklə qarşı-qarşıya sinizsə və ya şübhəniz var isə; təkrar deyirəm ki yeməyin; Mənim çox sevdiyim bu mövzuda söylədiyim söz vardır: TƏRƏDDÜD Öldürür .. məlumatınızın tecrübenizde tərəddüd varsa nə göbələk yığın nədə bu yığdığınız göbələkləri yeyin .. <><><><>><><><><>> http://nkkortan.blogspot.com/2011_03_01_archive.html Okumadan araştırmadan edinilen bilgi eksik bilgidir.. Jilber Barutçiyan Türkiye'deki Mantar konusunda tek uzman kişidir..Size tavsiyem eğer mantar konusunda kesin doğru bilgilere ulaşmak istiyorsanız TÜRKİYENİN MANTARLARI -1 Kitabını almanızı tavsiye ederim..Mantar toplama işinin şakasının olmadığını tekrar söylüyorum..Kitaba ulaşmak için aşağıdaki adresten temin edebilirsiniz... Okumadan araştırmadan edinilen bilgi eksik bilgidir.. www.idefix.com/kitap/jilber-barutciyan/urun_liste.asp?kid=188925&query=0&f=1 Oxumadan araşdırmadan əldə edilən məlumat əskik məlumatdır .. Jilber Barutçiyan Türkiyədəki Göbələk mövzusunda tək mütəxəssis adamdır .. Sizə tövsiyəm əgər göbələk mövzusunda qəti doğru məlumatlara çatmaq istəyirsinizsə TÜRKİYENİN MANTARLARI -1 Kitabını tövsiyə edirəm .. Göbələk toplama işinin zarafatının olmadığını təkrar deyirəm .. Kitaba çatmaq üçün aşağıdakı ünvandan əldə edə bilərsiniz ... www.idefix.com/kitap/jilber-barutciyan/urun_liste.asp?kid=188925&query=0&f=1 Fehlende Daten sind Informationen aus der Lektüre der Forschung erhalten .. Barutçiyan Jilber .. Mein Rat an Sie, wenn die Türkei war der einzige Experte für Pilze Pilz genaue Informationen über das gewünschte Buch auf -1 PILZE IN DER TÜRKEI erreichen Ich empfehle Ihnen, diesen Witz .. Mushroom Job .. Ich sage noch einmal, das Buch unter folgender Adresse erworben werden kann, um zu erreichen ... www.idefix.com/kitap/jilber-barutciyan/urun_liste.asp?kid=188925&query=0&f=1 MANTAR ÇEŞİTLERİ Aşağıda yurdumuzda çok görülen 5 çeşit mantar gösterilmiştir. Bu mantarların ortak özelliği: 1-Tanınmaları çok kolaydır. 2-Zehirli bir mantarla karıştırılma ihtimali hiç yok yada çok azdır. Horoz mantarı Kanlıca Söbelen Şemsiye mantarı Huni horoz mantarı HOROZ MANTARI Bu bölümde yurdumuzun özellikle karadeniz bölgesinde çok bulunan (nemli ve yumuşak hava nedeniyle) bir mantarı tanıtmaya çalışacağız. Mantarın bilinen adı Horoz Mantarı dır. Nasıl Tanınır? (Resimdeki numaralarla açıklanmıştır.) Mantar şapkasının üzeri, mantarın diğer tarafları gibi sarı, ve düzdür. Şapkanın kenarları gençlerde düz ve içeriye kıvrıktır. Gelişmişlerde, şapkanın kenarları dalgalı ve kenar uçlarında kıvrımlıdır. Şapkanın altında kenardan ayağa doğru uzanan yivler bulunur. Yivler aşağıdan yukarıya doğru çatallanarak uzanırlar. Mantarın eti sarı-beyaz'dır. Kokusu: Kendine özgü güçlü ve hoş bir kokusu vardır. (Kayısı kokusuna benzer) Tadı: Çiğ iken biraz keskin bir tadı vardır. Pişirildiğinde bu keskinlik kaybolur. Yetiştiği yerler ve özellikleri: Horoz mantarları geniş yada iğne yapraklı ağaçlarla birlikte yetişirler. O nedenle çok değişik ortamlarda onlarla karşılaşmak olanaklıdır. Yosunlu yada ot yetişen arazilerde varolabilirler. Genç ve gelişmiş mantarlar birarada geniş topluluklar halinde bulunurlar (aile). Büyümeleri, diğer mantar türleri göz önüne alınırsa oldukça yavaştır. Özellikle havalar kuru olursa gelişme hemen hemen durabilir. Toplama ve temizleme: Büyük gövdeler genel olarak yaşlı ve kayış gibi olurlar ve bu nedenle tadları kötüdür. Bunlar hatta iyice pişirildikten sonra bile acımtraak olurlar. En iyisi bunları toplamayıp doğada spor saçmalarına izin vermektir. Aynı şekilde küçük yumrular da toplanmamalıdır. Horoz mantarlarını temizlemek oldukça kolaydır. Mantar gövdesi döndürerek koparıldıktan sonra sadece küçük topraklı ayak ucunu kesip atmak yeterlidir. Bu mantarlar böcek larvalarının (kurtçuk) istilasına nadiren uğrarlar. Serin ve havadar bir yerde saklandıkları takdirde, toplandıktan sonra günlerce sağlam olarak kalabilirler. Aşağıda horoz mantarının değişik fotoğrafları görülüyor. HUNİ HOROZ MANTARI (Cantharellus tubaeformis) Bu bölümde yurdumuzda pek bilinmeyen bir mantarı tanıtmaya çalışacağız. Horoz mantarının akrabası olan bu mantar oldukça ufaktır. Şapkası, ağzı yukarı doğru olan bir huni biçimindedir. Nasıl Tanınır? (Resimdeki numaralarla açıklanmıştır.) Mantar şapkasının üzeri, açıktan koyuya değişen gri kahverengidir. Şapka huni biçimindedir. Şapkanın altında lamel gibi görünen yüzeysel yivler bulunur. Yivler sarı-gri renkte, seyrek ve çatallı olurlar ve aşağıya, ayak ucuna doğru uzanırlar. Gelişkin mantarlarda, gençlere göre şapka ile ayak arasında renk farkı daha belirgindir. Ayak dardır ve sarı-kahverenginden, sarıya doğru değişik renklerdedir. Sarılık uca yaklaştıkça daha da belirginleşir. Sap genel olarak boru şeklindedir (ortası boş). Mantar ince etlidir ve eti açık sarıdan kahverengi-sarıya değişen renklerdedir. Yetiştiği yerler ve özellikleri: Soğuğa karşı çok dayanıklıdır. Yosunlu çam ormanlarında, karışık ormanlarda yetişir. Yosunların arasında gömülü olarak bulunabilir. Bu nedenle ve ayrıca rengi ve küçüklüğü nedeniyle farkedilmesi oldukça zordur. Geniş topluluklar halinde ve büyük küçük mantarlar hep bir arada bulunurlar. Toplama, temizleme ve saklama:Mantarı kökünden makas ile keserek toplamak hem toplamayı kolaylaştırır hem de temizleme işini enaza indirir. Gelişmişlerini ortadan ikiye ayırarak var ise kurtçuklar ayıklanmalıdır. Toplandıktan sonra serin ve havadar yerde birkaç gün bozulmadan saklanabilir. İstendiği takdirde mantarı kurutup çok uzun süre saklamak olanaklıdır. Aşağıda huni horoz mantarının değişik fotoğrafları görülüyor. SIĞIR DİLİ MANTARI (Hydnum repandum) Nasıl Tanınır? (Resimdeki numaralarla açıklanmıştır.) Mantar şapkasının şekli engebeli ve kenarlarda kıvrımlıdır. Üzeri mat olup, rengi beyazdan açık turuncuya değişen tonlarda olabilir. Şapkanın altında , üstü ile aynı renkte, dikenimsi çıkıntılar bulunur. Genellikle bu çıkıntılar sapın üst tarafına kadar devam ederler. Mantarın sapı genel olarak şapka ile aynı renkte veya şapkadan biraz daha açık renktedir. Mantarın eti, geri kalan kısmı ile aynı renktedir. Mantarın ayağında ve şapkasında kızıl-kahverengi lekeler bulunabilir. Tadı: Çiğ iken biraz keskin bir tadı vardır. Pişirildiğinde bu keskinlik kaybolur. Yetiştiği yerler ve özellikleri: Sığır dili mantarı çok çeşitli çevrelerde yetişebilen bir mantardır. İğne yapraklı ormanlarda olduğu gibi huş ağacı ormanlarında ve karışık ormanlarda da yetişebilir. Kayın, meşe, palamut, köknar ağaçlarının altında ortaya çıkarlar. Gruplar halinde, yada uzun sıralar halinde serpilirler. Toplama ve temizleme: Sığır dili mantarlarını temizlemek oldukça kolaydır. Mantar gövdesi döndürerek koparıldıktan sonra sadece küçük topraklı ayak ucunu kesip atmak yeterlidir. Bu mantarlar böcek larvalarının (kurtçuk) istilasına nadiren uğrarlar.Yaşlı olanlarında dikenler kolayca dökülürler. O nedenle istenirse bunlar fırça ile temizlenirler. Aksi halde dikenler de mantarın diğer etli kısımları ile aynı kalitede yenilebilirdir. Ancak yaşlıların tadı biraz acı olabilir, o nedenle çok büyük olanlarını toplamayıp ormanda bırakmak yerindedir. Benzerleri ve karıştırılması Sığır dili mantarının doğada bir benzeri daha bulunmaktadır. Turuncu Sığır dili diyebileceğimiz bu mantarın Latince adı: (Hydnum rufescens) dir.O da yenebilen bir mantar ise de tadı biraz acıdır ve aynı derecede lezzetli görülmemektedir. İkisini ayıran en büyük özellik ise bu mantarda şapka altı dikenlerinin sap üzerine kadar uzanmamasıdır. Dikenler ile şapka arasında dikensiz bir halka kalır. Ayrıca bu mantarın şapkasının üzeri, sığır dili mantarından farklı olarak, ayağından ve dikenlerinden daha koyu renktedir. Aşağıda Sığır dili mantarının değişik fotoğrafları görülüyor. KANLICA MANTARI (Lactarius deterrimus) Bu bölümde yurdumuzun çok bulunan bir mantarı tanıtmaya çalışacağız. Mantarın bilinen adı Kanlıca Mantarı dır. Melki Mantarı da denilmektedir. Mantarın adı, büyük bir porsiyon yendikten sonra çiş renginin kırmızılaşmasından gelmektedir. Bunda korkulacak bir yan yoktur.. Nasıl Tanınır? (Resimdeki numaralarla açıklanmıştır.) Mantar bütünüyle gevrek yapıdadır. Kolaylıkla kırılarak küçük parçalara ayrılabilir. Gövde kesildiği, kırıldığı yada berelendiğinde havuç suyuna benzer, koyu portakal rengi bir sıvı çıkar. Şapkanın üzeri açık yada koyu portakal renginde dar, merkezi halkalarla kaplıdır. Gövde üzerinde değişik şekil ve büyüklükte yeşil lekeler bulunur. Şapkanın altında bulunan lameller gövde ile aynı, portakal rengindedir. (ayak) portakal renginde ve düzdür. Sapın kesitSapi gözenekli yada ortası deliktir. Mantarın eti beyazdır. Ancak kesildiği yada zedelendiğ zaman, çıkan sıvı tarafından az yada çok portakal rengine boyanır. Bir süre sonra bu renk önce şarap kırmızısına daha sonra da yeşile dönüşür. Şapkanın kenarları önceleri aşağı doğru kıvrıktır. Zamanla düzelerek şapka hunimsi bir görünüm kazanır. Kokusu: Kendine özgü hoş bir kokusu vardır. Tadı: Geçkin mantarların tadı biraz sert olabilir. Bunu gidermek için mantar parçalara ayrılıp kapalı bir kapta bir kaç dakika ilave su içinde kaynatılıp suyu dökülür. Yetiştiği yerler ve özellikleri: Genel olarak iki türü bulunur. Bir tür köknar ağacı ile diğer türü çam ağacı ile sembiyoz yaşadığından genel olarak bu tür nemli ormanlarda yetişir. Çam iğnelerinin altında gruplar halinde ya da tek tek görülürler.... Toplama ve temizleme: Özellikle sulak yerlerde yetişenler kolaylıkla sinek larvalarının istilasına uğrarlar. Toplanan mantarlar ortasından boylu boyunca kesip bu durum kontrol edilmelidir. Eğer var ise larvalı kısımlar kesilip atılır. Hem bu nedenle hem de sertleşmiş olabileceği için çapları 7-8 cm den büyükleri toplamamak daha iyi olur. Kanlıca mantarlarının temizlenmesi oldukça kolaydır. Mantar gövdesi döndürerek koparıldıktan sonra sadece küçük topraklı ayak ucunu kesip atmak yeterlidir. Şapkanın üzeri yapışkan olmadığından ayrıca temizlemeğe gerek olmaz. ŞEMSİYE MANTARI (Macrolepiota procera) Bu bölümde yine yurdumuzun çok bulunan bir mantarı tanıtmaya çalışacağız. Mantarın bilinen adı Şemsiye Mantarı dır. Turna Bacağı diye de adlandırılır. Mantarın adı, çok büyük bir şapkası ve şapkasına göre dar ve uzun bir sapa sahip olmasından gelmektedir. http://nkkortan.blogspot.com/2011_03_01_archive.html Nasıl Tanınır? (Resimdeki numaralarla açıklanmıştır.) Sapın boyu 30-40 cm yi, şapkasının çapı da 40-50 cm yi bulabilir. Şapkanın üzerindeki kahverengi zar, şapkanın büyüyüp gelişmesiyle birlikte parçalanır ve açık renkli şapkanın üzerinde pullar şeklinde kalır. Şapkanın altında beyaz, sık ve derin lameller vardır. Ayak üzerinde aynı şekilde beyez et üzerinde, düzgün olmayan zikzak harelerden oluşan bandlar bulunur, Ayağın ucu şişkin, soğan biçimindedir. Sap üzerinde şapkaya yakın, çok belirgin bir halkası vardır, ancak kolayca kopabilir. Ayak, çok belirgin lifli bir yapdadır ve kesitinde ortası deliktir. Mantarın eti şapkada beyaz ve yumuşaktır. Tadı: Mantarın çiğ olarak tadı fındık lezzetindedir. Sapı biraz kayış gibi olmakla beraber, bütün mantar yenebilir. Yemek tarifi: Mantar şapkası, geniş parçalara ayrılıp, yumurta ile un, mısır unu yada galeta unu ile yapılmış bulamaca batırıp kızartılırsa çok leziz olur. Yetiştiği yerler ve özellikleri: Şemsiye mantarı çürükçüldür. Yani ölü bitki artıkları üzerinde yetişir. Genel olarak orman kenarlarında, açık çimenliklerde gruplar halinde bulunur. Bazan ormanımsı bir görünüm alır. Toplama ve temizleme: Mantar sapından tutularak döndürülüp koparılır. Kökünde çoğu zaman çimen, yaprak vb. artıkları yapışık olur. Bunlar soğanımsı ayak ucu tümden kesilip atılarak temizlenir. Dikkat ! Şemsiye mantarının aynı soydan (Macrolepiota) bir başka mantar ile karıştırılması mümkündür.Bu mantarın latince adı: Macrolepiota rhacodes dir. Aslında bu mantar da yenebilen bir mantardır. Ancak çok nadir de olsa bazı hafif vakalar rastlandığından yemek mantarı olarak tavsiye edilmemektedir..Biz bu mantara Kızaran Şemsiye adını veriyoruz.Aşağıda bu mantarın iki ayrı fotoğrafı ve belirleyici özellikleri, yani Şemsiye mantarından farklılıkları açıklanmıştır. Kızaran Şemsiye mantarı: 1-Şemsiye mantarına göre, şapka çapı ve ayak uzunluğu olarak, oldukça küçüktür. 2-Bu mantarda, ayak üzerinde, soldaki resimde okla işaret edildiği gibi, zikzak bandlar asla bulunmaz. 3-Mantar kesildiğinde yada yaralandığında derhal o noktada kızarır. O nedenle mantarın sapını tırnağımızla hafifçe kazıyarak cinsini derhal saptayabiliriz. SÖBELEN MANTARI Veya PÖSTEKİ MANTARI (Coprinus comatus) Bu bölümde yurdumuzda çok yaygın bir mantarı tanıtmaya çalışacağız. Mantarın bilinen adı Söbelen Mantarı dır. Mantarın adı, özellikle genç mantarların, söbe yani oval olmasından, yani yumurtaya benzemesinden gelmektedir. Bu mantara Pösteki Mantarı da denilmektedir. Bu ad ise mantarın dış görünüşü ile koyun postunu andırmasına bağlı olarak verilmiş olmalıdır. Nasıl Tanınır? (Resimdeki numaralarla açıklanmıştır.) Gelişmiş mantarların şapkası çan biçimindedir ve üzerinde beyaz, dantel gibi geniş pullar bulunur. Dantel, en tepede sarı-kahverengi bir renk alır. Şapkanın tepesi düz ve sarı-kahverengidir. Genç mantarlar silindirik, giderek uzun yumurta biçimindedir. Şapkanın içerisinde çok sık, sağlam, düşey lameller bulunur. Lameller önce beyazdır, giderek şapkanın uçlarından başlayarak kırmızı ve sonunda siyah olurlar. Bu siyahlık olgunlaşan sporların siyah renginden gelmektedir. Bir kimyasal reaksiyon sonucu lameller parçalanarak siyah bir sıvı oluştururlar. Mantar "mürekkepleşir". Bu nedenle bu mantarın adı diğer dillerde 'mürekkep' kelimesiyle ilişkilidir. Bizde neden buna benzer bir isim verilmediği pek anlaşılamıyor. Bunun nedeni, belki, mantarla içli dışlı olan halk kesimlerinin mürekkeple pek ilişkide olmamaları belki de mürekkep yalamışlarla(!) aralarında mesafe hissetmiş olmalarıdır. Ayak (sap) beyaz ve içi oyuk, borumsudur. Şapkadan çok kolay ayrılır. Şapkanın oluşum başlangıcında ayağın çevresinde ince, gevrek bir halka bulunur, ancak çok kolay ayrılır ve düşer. Mantarın eti beyaz ve şapkada çok incedir. Şapkanın büyük bölümünü lameller oluşturur. Kokusu ve Tadı: Mantarın kendine özgü bir kokusu ve tadı yoktur. Yetiştiği yerler ve özellikleri: Çürükçüldür, yeni yapılmış ve iyi gübrelenmiş çimenliklerde yetişir. Söbelen, insanların ayak izlerini izleyen mantarlardan biridir. Toprak yol kenarlarında hatta asfalt yollar boyunca bile yetişirler. Çok çabuk gelişirler, öyle ki iyi bir yağmurun ardından bir gecede ortaya çıkabilirler. Gruplar halinde bulunurlar ve bazan geniş bir alanı kaplarlar. Toplama ve temizleme: Pösteki mantarı genç aşamasında, yumru konumunda iken toplanmalıdır. O zaman bütün lameller beyazdır. Lameller -yukarıda anlatıldığı gibi- şapka uçlarından kırmızılaşmaya başladığında yine toplanabilir, ancak o zaman bu kırmızılaşan kısımlar kesilip atılırlar. Ancak eve gelir gelmez hemen pişirilmelidir, aksi durumda oda sıcaklığında lameller hemen yine kımızılaşırlar. Mantar gövdesini döndürüp koparmak oldukça zordur, o nedenle ayak, toprak hizasından kesilip alınır. Söbelen, larva istilasına hemen hemen hiç uğramayan bir mantardır. O nedenle temizlenme diye bir sorunu olmaz. Dikkat Uyari !!! Söbelen mantarının aynı soydan (Coprinus) bir başka mantar ile karıştırılma tehlikesi bulunmaktadır.Bu mantarın latince adı: Coprinus atramentarius olup bünyesinde bulunan Coprin nedeniyle alkolle beraber alındığında zehirlenmeye neden olmaktadır. Bu duruma tıp dilinde Coprimus Sendromu adı verilmektedir. (Bak:Zehirli mantarlar) Biz bu mantara Gri Söbelen adını veriyoruz. Aşağıda bu mantarın iki ayrı fotoğrafı ve belirleyici özellikleri, yani Söbelen mantarından farklılıkları açıklanmıştır. Gri söbelen mantarında: 1-Şapkanın üstü beyaz yada sarı-kahverengi değil gri tondadır. 2-Aynı şekilde, şapkanın tepesinde sarı-kahverengi değil gri, ufak pul bulunur. 3-Şapka üzerinde boylamasına uzun, değişken derinlikte yivler bulunur. 4-Şapkanın kenar uçları genellikle yarıktır. KUZU GÖBEĞİ MANTARI (Morchella elata / M. conica) Bu bölümde yurdumuzun özellikle güney bölgelerinde bulunan bir mantarı tanıtmaya çalışacağız. Mantarın bilinen adı Kuzu Göbeği Mantarı dır.Kabaca "Kuzu göbeği mantarı" dendiğinde genelde "Morchella" cinsi anlaşılır. Bunların genel geçerli olanları: Morchella elata yada Morchella conica Morchella esculanta Morchella rotunda olarak bilinirler. Bunlar birbirlerine çok benzerler. Hepsi de yenilebilir mantarlardır ve ortak özellikleri: Şapkaları püskülsüz bir kukuleta gibidir. Şekilleri konikten dairesele kadar değişir. Şapka dış yüzeylerinde değişik formlarda oluklar ve odacıklar bulunur. Hepsi de içi boş silindir şeklinde, gelişmiş saplara sahiptir. Bizim burada ele aldığımız yukarıda belirttiğimiz gibi Morchella elata dır. Nasıl Tanınır? (Resimdeki numaralarla açıklanmıştır.) Mantar şapkası püskülsüz kukuleta gibidir. Farklılığı, mantarın sporlarının şapka altında değil, şapkanın üstündeki kıvrımların içinde olmasındadır. Ucu beyzi ve sivri olur. Rengi kahverengi ile gri-kahverengi arasında değişir. Şapkanın dış yüzünde ağ desenleri oluşturan kabarık hatlar vardır. Düşey hatlar güçlü ve paralel olarak tepeden şapka kenarına kadar uzanırlar. Yatay hatlar ise oldukça belirsiz ve düzensizdir. Aralarda derin cepler, oyuklar yer alır. Şapkanın kenarları içeriye doğru katlanarak sapla bütünleşmiştir. Sap açık renkli ve düz yüzeylidir. Üzerinde küçük beyaz tanecikler bulunur. Hem şapkanın hem de sapın içinde boydan boya uzanan bir boşluk bulunur. Mantarın eti ince, beyaz ve gevrektir. Yetiştiği yerler ve özellikleri: Kuzu göbeği mantarı çürükçül mantar olduğundan çok değişik ortamlarda onlarla karşılaşmak olanaklıdır. Hem geniş yapraklı ormanlarda hem de özellikle iğne yapraklı ormanlarda yetişir. Eski yanık orman alanlarında, orman açıklıklarında, orman içi yollarda, bağ, bahçe ve otlaklarda da rastlanırlar. Kuzu göbeği esas olarak bahar mantarıdır. Tek tek yada küçük gruplar halinde yetişirler, bazan da sıralar yada yarım çemberler oluştururlar. Toplama ve temizleme: Kuzu göbeği mantarları diğer mantarlarda olduğu gibi gövdesinden döndürülerek kökünden koparılarak toplanır. Sapın topraklı kısmı kesilip atılır ve şapkası fırça ile temizlenir. Mantarın oyuk olan iç kısmında sümüklü böcek olması ihtimaline karşı, mantar ortadan boylamasına kesilerek içi kontrol edilir. Kolayca larva istilasına uğrayabildiği için ayrıca kurtçuk olup olmadığı da kontrol edilmelidir. Kuzu göbeği mantarlarında bazan hoş olmayan koku ve tad olabilmektedir. Bu onların zehirli olduğunun belirtisi değildir, ama yine de iştah kaçırıcı olabileceğinden bu özellikte olanlarını ayıklayıp ormanda bırakmak en doğrusudur. Şapka çapı 2-5 cm ve mantarın toplam yüksekliği 4-12 cm olanlarının toplanması uygun olur. Aşağıda Kuzu Göbeği mantarının değişik fotoğrafları görülüyor. Sol baştaki resim M.esculanta, diğerleri M.elata dır... CİNCİLE (Lepista nuda) Bu bölümde yurdumuzun beğenilen bir mantarı tanıtacağız. Mantarın bilinen adı Cincile dir. Cincile'ye Bolu yöresinde Mavi Cincile, Karaman dolaylarında da Mor mantar denildiği bilinmektedir. Nasıl Tanınır? (Resimdeki numaralarla açıklanmıştır.) Mantar şapkasının üstünün rengi eflatun, gri ve kahverengi renkleri etrafında dolanır. Şapkanın kenarı düz ve uzun süre içe kıvrıktır. Plakları mavi, menekşe rengindedir. Yaşlandıkça renkler soluklaşır ve kahverengiye dönüşür. Spor izi pembemsidir Plaklar bitişik yada çentikli olabilir, kenarda yuvarlak-dalgalı olurlar. Mantarın ayağı dipte şişkindir, rengi az yada çok menekşe rengindedir. Dipte, yere bağlı kısmında kuru ot, çalı, yaprak vb bitki artıkları yapışmış olur. Sapın şapkaya doğru üst tarafı beyaz pudra serpilmiş gibidir. Mantarın eti mavi-gri renktedir, kesitte koyu veya açık çizgisel benekler gözükür. Yaşlılarda renk daha soluk olur. Cincile mantarının nüfus kağıdı aşağıda görülüyor Alem Fungi Bölüm Basidiomycota Sınıf Basidiomycetes Takım Agaricales Familya Tricholomataceae Cins Lepista Tür Lepista nuda Kokusu: Çok özel ve biraz aromatiktir. Mantar kırıldığı anda koklandığında yanık lastik kokusu verir. Tadı:Tamamen kendine özgü, kuvvetli bir tadı vardır. Lezzeti konusunda değerlendirmeler kişilere göre oldukça farklılık gösterir. Sert tadından hoşlanmayanlar için en uygun çözüm ise birkaç dakika kaynatarak suyunu dökmektir. Ayrıca bazı insanlara dokunması da olasıdır. (Bak Zehirli mantarları bölüm 3) Yetiştiği yerler ve özellikleri: Çürükçül bir mantar olup çok değişik alanlarda yetişebilir. Köknar ormanlarında iğne yapraklarının oluşturduğu yaygının üzerinde bulunurlar. Çayırlarda ve özellikle yaprak ve gübre yığınları arasında çok rastlanırlar. Diğer çürükçül mantarlarda olduğu gibi Cincile de birbirine yakın ve sıralar yada daireler şeklinde sıralanırlar. Toplama ve temizleme: Tüm diğer mantarlar gibi cincile de gövdesinden bükülüp kökünden koparılarak toplanır. Sapın alt kısmı, rengi soluk ve sertleşmiş olduğundan, sapa yakın bir yerden kesilerek yapışmış artıklarla birlikte atılır. Aşağıda Cincile mantarının değişik fotoğrafları görülüyor. Aşağıda da Cincile mantarının karıştırılma ihtimali olan mantarlar açıklanmaktadır: Lepista personata: Lepista cinsleri içinde Cincile ile karıştırılabilen birkaç mantar türünden biridir. Ancak bu ve diğerleri de yenilebilir mantarlardır. Cortinarius camphoratus: Cortinarius cinsi mantarların ana özelliği şapka altı zarlarının örümcek ağı özelliğinde olmalarıdır. Mantarın gelişmesi ile birlikte parçalanan zar, bu nedenle kısmen ayağa yapışık olarak, kısmen de şapka kenarında saçak tül gibi kalır. Bunların Cincileye benzeyen mavi, mor renkli pek çok türü bulunur. Ancak Cortinarius cinsinde sporlar kahverengi olduğundan hem ayak, hem saçak, hem de lamellerde kahverengi vurgusu çok barizdir. Öldürücü zehirli mantarların iki tanesi Cortinarius (Örümcek ağlı mantarlar) cinsine dahildir.C.rubellus ve C.orellanus adlı bu mantarlar zehirli mantarlar bölümünde açıklanmıştır. TİRMİT MANTARI (Lactarius volemus) Bu bölümde yurdumuzun oldukça tanınan bir mantarını tanıtmaya çalışacağız. Mantarın bilinen adı Tirmit mantarı dır. Pekçok yörede Geyik mantarı olarak da adlandırılmaktadır. Nasıl Tanınır? (Resimdeki numaralarla açıklanmıştır.) Şapkası takriben 5-15 cm çapında olup üst yüzü mat olup rengi sarı-kahverengiden kızıl-kahverengiye kadar değişir. Gençken yarım küre şeklindedir, olgunlaşınca ters huni şeklini alır. Kenarları içeri doğru hafif kıvrık ve dalgalıdır. Şapkanın altında sarıya çalan beyaz renkte sık plaklar vardır. Dokunulduğunda kızıl-kahverengi lekeler oluşur. Sporlar (spor izi) turuncuya çalar sarı renktedir. Sap 4-13 yüksekliğinde ve oldukça kalın olur. Rengi sarı-kahverengidir, köke yaklaştıkça kızıl-kahverengiye döner. Meyvası herhangibir şekilde yaralandığında, yaralanan noktada süt beyazı sıvı damlaları oluşur. Meyvanın her tarafında kahverengi lekeler bulunur. Mantarın eti tok ve pektir, rengi kaymak sarısıdır, zamanla sarı kahverengi olur. Kokusu: Salamura balık veya haşlanmış kabuklu deniz hayvanı kokusunu hatırlatır. Tadı: Yumuşak bir tadı vardır, zamanla ağızda burukluk bırakır. Yetiştiği yerler ve özellikleri: Sembiyoz (ortak yaşar) bir mantar olup geniş yapraklı ağaç ormanlarında, Yaz sonu ve sonbahar başlarında yetişir. Özellikle kayın, meşe ve fındık ağaçlarıyla birlikte yaşar. Köknar ağacı ile de ortak yaşamı olabilir. Aşağıda Tirmit mantarının değişik fotoğrafları görülüyor. Tirmit mantarının sütlü, kırılgan mantarlardan olduğunu yukarıda belirtmiştik. Ancak onun gibi sıvı çıkaran, kırılgan başka pek çok mantar daha bulunmaktadır. Biz burada sütlü deyimini kullandıysak da bu cins mantarların sıvı salgıları her zaman süt gibi değildir. Genel olarak sarımtırak su şeklinde yada saf su gibi yada başka bir renkte olabilirler. Örneğin aynı cinsten bir mantar olan kanlıca mantarının sıvısı turuncudur. Ayrıca benzer mantarların kendilerine özgü kokuları ve şekil olarak da farklı yapıları bulunmaktadır. Ancak Tirmit mantarını cesameti ve etinin pekliği ile bunlardan kolayca ayırmak olanaklıdır. En iyisi Geyik mantarını, ilk önce, her zaman olması gerektiği gibi, iyice tanıyıncaya kadar, yerinde ve deneyimli bir arkadaş yada rehber yardımıyla toplayarak iyice öğrenmektir. Aşağıda Tirmit mantarıyla karıştırılma ihtimali olan belli başlı iki mantar tanıtılmıştır. Lactarius rufus: Çiğken hafif zehirlidir ancak 10 dakika kaynatılıp suyu dökülerek yenilebilir hale gelir. Bunun sıvısı da Tirmit gibi süt beyazıdır, ancak çiğken tadı yakıcı, biberlidir. Şapkasının ortasındaki ucu sivri bir tepecik ile kolaylıkla ayırt edilebilir. Lactarius helvus: Bu zehirli bir mantardır. (Öldürücü zehirli değil). Ancak bunun sıvısı su gibi renksizdir ve Tirmitin cesameti yanında oldukça küçük bir mantardır. Ayrıca bir de meyankökü gibi, belirgin kokusu vardır. İMPARATOR MANTARI (Amanita caesarea) Bu bölümde çok özel bir mantarı tanıtacağız. Bu özellik esas olarak onun çok zehirli bir cinsin (Amanita) içinde, nerede ise tek yenilebilen, hem de çok leziz bir mantar olmasıdır. Bu bağlamda önce bu cinsi burada enine boyuna, tüm özellikleri ile incelemek mantarı tanıtmada önemli bir rol oynayacaktır. Amanita cinsi mantarların, şapkalı, lamelli mantarlar içinde sadece onlara özgü özellikleri vardır. Esasta bu özellikleri öğrenmekle hem İmparator mantarını öğrenmiş olacağız, hem de aynı cinsten olan ve Türkiye'de önemli ve çok sayıdaki mantar zehirlenmelerine neden olan, (nerede ise %80-90) Amanita phalloides (Köy göçüren / Evcik kıran) ve Amanita virosa (Ölüm meleği) mantarlarını da daha derinden tanımış olacağız Sitemzin başında mantarlar hakkında genel bilgi verirken, şapkalı mantarların şapkalarının alt yüzlerinin yapısı bakımından genel olarak ; a) Lamelli b) Dikenli c) Borucuklu olarak üçe ayrıldıklarını belirtmiştik.. Lamelli mantarların saplarının gevrek (kırılgan) olup olmamasına bağlı olarak da Sapları kırılgan olan lamelli mantarlar Sütlü, - Mantar etinin herhangibir şekilde zedelendiği noktada (kırılma, kesilme vb), sıvı salgılayanlar Sütsüz, - Böyle durumlarda sıvı salgılamayanlar Sapları kırılgan olmayan lamelli mantarlar olarak ikiye ayrılırlar. Lamelli mantarların belirleyici özelliklerden birisi şapka ile sap arasındaki bağlantının niteliğidir. Kırılgan olmayan lamelli mantarlar Sapları şapkadan kolayca ayrılabilen lamelli mantarlar, ki bunların lamelleri de serbest tip lamellerdir. Sapları şapkadan kolaylıkla ayrılamayan, sap ve gövdesi ortak bir yapı oluşturan mantarlar olarak ikiye ayrılırlar. Lamellerin serbest, yani ayaktan ayrık olduğu durumlarda, humenium, (Bak: Humenium) şapkanın ayrı bir bölümünü oluşturur ve bu nedenle ayaktan rahatlıkla ayrılabilmektedir. Bazan şapka ile ayak arasında net bir ayrım çizgisi gözlenebilirken çoğu zaman bu ayrımı gözleyebilmek için büyüteç kullanmak gerekmektedir. Sapları şapkadan kolayca ayrılabilen mantarlar ise Saplarında (ayak) kase, vulva, çorap ve benzeri yapılanmalar olan mantarlar Saplarında bu tür yapılanmalar olmayan mantarlar olarak ikiye ayrılırlar. Saplarında vulva yada benzeri yapılanmalar olan 1. şıktaki mantarlar Kırmızı sporlu mantarlar, (Kırmızı spor izi) Beyaz sporlu mantarlar, (Beyaz spor izi) olarak ayrılırlar. İşte bu sonuncu bölüm, yani BEYAZ SPORLU olanlar bizim İmparator mantarının cinsidir. Bu cins mantarların hem yüzükleri olanları (halka) hem de yüzükleri olmayanları bulunur. Yüzüklü olmayanlar içinde bir kısım zehirli olmayan hatta yenilebilenl türler bile bulunmaktadır. Ancak risk taşıdığı için bu türlerin toplanılması doğru değildir. Sonuç olarak bizim üzerine özenle dikkat çekeceğimiz nokta: İmparator mantarının: Sapı kırılgan olmayan lamelli (plaklı) Şapkası, sapından kolayca ayrılabilen, lamelleri de sapa yapışık olmayan Ayağında vulva (kase, kın) olan Sapında yüzük bulunan, aynı zamanda da Sporları yani spor izi beyaz olan bir mantar olduğu ve bu cinsin (Amanita) bütün türlerinin de tüm bu özellikleri taşıdığıdır. Bu leziz, tarihi mantarın, kendi cinsinden olan en tehlikeli, öldürücü zehirli mantarlarla arasında sadece bir sırat köprüsü bulunmaktadır. O halde ne yapacağız. Biz şimdiye kadar hep emniyetli tarafta kalıp tehlikelere işaret ettik. Bir de bardağın dolu tarafını görmemiz gerekiyor. Yoksa pek çok bilim(!) insanı yada önemli(!) mevkilerde yer alan ve dolayısıyla mantar ve mantar zehirlenmeleri konusunda geçerliliği kendinden menkul görüşler taşıyan zevatın konumuna düşeriz. İşte bu sitenin amacı tam da bundan kaçınmak, doğru yaklaşımları geliştirmek ve göstermektir. Yoksa mantardan zehirlenmemenin yolu olarak "Sakın ha, ormandan mantar toplamayın!, zehirlenirsiniz" diyenlerin arkasına düşeriz. Ama şunu burada vurgulamak istiyoruz. İmpararator mantarı hariç yukarıda arka arkaya sıraladığımız özellikleri haiz mantarları sakın toplayıp yemeyin. Yani özet olarak: HEM AYAĞINDA KASE HEM DE SAPINDA YÜZÜK OLAN mantarlar tehlikelidir, çünkü KÖY GÖÇÜREN / EVCİK KIRAN ve ÖLÜM MELEĞİ mantarları da tüm bu özellikleri haizdirler. Ayrıca yeri gelmişken ek olarak, yine zehirli mantarlara ilişkin olarak vurguladığımız iki ana noktaya daha birlikte dikkat çekmek istiyoruz: Şapkasının hem altı hem de üstü BEYAZ olan mantarlardan kaçının Şapkasının hem altı hem de üstü KAHVERENGİ tonunda olan mantarlardan kaçının Şimdi mantarımızı tanıtmaya başlayabiliriz. Ancak İmparator mantarını tanıtırken diğer mantarları tanıtma pratiğine yeni bir boyut getireceğiz. Bu boyutta şunlar bulunmaktadır: Birincisi, İmparator mantarını ve tüm Amanita ailesine özgü özellikler nelerdir? İkincisi, İmparator mantarını diğer hem cinslerinden ayıran özellikler nelerdir? Bu özellikler BÜYÜK HARFLERLE ve RENKLİ olarak gösterildi. Aşağıda yurdumuzda çok görülen 5 çeşit mantar gösterilmiştir. Bu mantarların ortak özelliği: 1-Tanınmaları çok kolaydır. 2-Zehirli bir mantarla karıştırılma ihtimali hiç yok yada çok azdır. Lamelli Soluk İstridye mantarı (pleurotus pulmonarius) : İstiridye mantarı kültür mantarı olarak da yetiştirilebilen çok az sayıdaki mantarlardan biridir. Sapı şapkasına göre eksantriktir. Yani sap ile şapka bir merkezli değildir. Bu tür mantarlar genelde doğada çok az sayıdadır. İstiridye mantarları (pleurotus) yaşamlarını çürükçül yada parazit olarak ağaçlarda yada ağaç kütükleri üzerinde sürdürürler. Aşağıda ÖLDÜRÜCÜ zehirli mantarlar görülmektedir. Bu mantarların ortak özellikleri 1- Hücre öldürücü özellikte olmaları. 2-Latent döneminin, yani zehirlenme belirtilerinin ortaya çıkş süresinin uzun olması. Geniş bilgi için Zehirli Mantar Tablosu hücre öldürücü zehirler kısmına bakınız. Zehirlenmeler için Danışma Adresi dilerim kimsenin bu adrese ihtiyacı olmaz... http://www.uzem.rshm.gov.tr/ Cortinarius speciosissimus (c.rubellus) Öldürücü zehirli örümcek mantarıDikkat! Şapkasının altı da üstü de kahverengidir. Cortinarius orellanus (Democybe orellano) Öldürücü zehirli örümcek mantarıDikkat! Şapkasının altı da üstü de kahverengidir. Amanita virosa Öldürücü zehirli "Ölüm Meleği" mantarıDikkat! Şapkasının altı da üstü de beyazdır. Amanita phalloides Öldürücü zehirli Köy göçüren mantarıDikkat! Sapında yüzük, ayağında kın var! Galerina marginata Öldürücü zehirli kukuletalı mantarDikkat! Şapkasının altı da üstü de sütlü kahverengidir. Zehirlenmeler için Danışma Adresi dilerim kimsenin bu adrese ihtiyacı olmaz... http://www.uzem.rshm.gov.tr/ Mantar sınıflandırma şeması: Büyük mantarların gövdesi, kabaca biz bunları şapkalı mantarlar olarak tanımlıyoruz, genel olarak bir sap ve şapkadan oluşmaktadır. Ancak tüm büyük mantarlar böyle şapkalı değildirler. Bazan da sap olarak tanımlanabilecek bir kısım olmayabilir. Mantarların sporları işte bu şapka dediğimiz bölümde, humenium içinde oluşurlar. Humeniumun biçimine göre mantarlar gruplandırılabiliyor. Aşağıdaki şema genel geçerliliğe göre, humeniumun fiziksel görünüşü göz önüne alınarak yapılmıştır. Grup yada örnek isimleri Türkçe karşılıkları olmadığından Latince olarak verilmiştir. Lamel tipleri yada diğer özelliklerle ilgili bilgi için: (bak: Lameller) Humeniumun Görünüşü: Lamelli Şapka sapa sıkıca bağlı. Sporları beyaz-yada açık renkli (bak: Spor izi) Sapları kırılgan Mantarın kesilen yüzeylerinden sıvı çıkıyor. Lactarius türleri. Kesiklerde süt yok Russula türleri Sap etleri lifli. Lamelleri balmumu yapısında. Hygrocybe türleri Sert etli, lamelleri çentikli. Tricholoma türleri Sapta yüzükler var, lameller inişli. Armillaria mellea Lameller inişli. Clitocybe türleri Sapları kıkırdak yapılı.Collybia vb. türleri Mantarın tümü kıkırdak yapılı. Marasmius türleri Sapları eksantrik yada hiç yok. Plerotus vb. türleri Küçük konik mantarlar, lamelleri inişli. Omphalina türleri Küçük çan biçiminde, radyal çizgili şapkalar. Mycena türleri. Sporlari kahverengi İç zar örümcek ağı yapısında. Genel olarak şapka kenarında ve ayakların yukarı kısımlarında saçak (püskül) şeklinde kahverengi zar kalıntıları bulunur. Cortinarius türleri. Şapkaların üstü iplık iplik Inocybe türleri. Değişik türlerde küçük kahverengimsi mantarlar. Sporları kırmızı Un kokulu mantarlar, lamelleri inişli. Clitopilus türleri. Diğer kırmızı lamelliler. Entoloma türleri. Sporları siyah Ayakları yüzüklü. Lamelleri bitişik. Stropharia türleri. Şapka kenarı ile ayak arasında bir örtü bulunuyor. Hypholoma türleri. Şapka ile sap birbirinden kolaylıkla ayrılabiliyor. Ayak uçları kase yada çorap içerisinde. Beyaz sporlu. Ayakları yüzüklü. Amanita türleri. Ayakları yüzüksüz. Bunlar yüzüksüz Amanita türleridir. Kırmızı sporlu. Yüzüğü yok. Volvariella türleri. Ayakları çıplak. Beyaz sporlu. Ayaklarında yüzük var. Macrolepiota procera (Turna bacağı) Kırmızı sporlu. Ayakları yüzüksüz. Pluteus türleri Ayaklar yüzüklü. Agaricus (Champinion) türleri. Ayaklarda yüzük yok. Coprinus (mürekkep mantarı) türleri, Yivli Cantharellus türleri. (Horoz mantarı vb) Damarlı Craterellus (Siyah huni mantarı) Dikenli Hydnum repandum vb. Borulu Borulu (Süngerimsi). Gelişkinlerde borular şapka etinden ayrılabiliyor. Borucuklar çok kısa, gözenek şeklinde ve şapka etinden ayrılamıyor. Parmak biçimi Dallı, budaklı parmak şeklinde. Ramaria formoza (saçaklı) vb. Diğer biçimler. Bu mantarların ortak özelliği karın mantarları olmalarıdır. Yani bunlarda sporlar, değişik biçimde olmakla birlikte, gövdenin içerisinde oluşurlar. Olgunlaştıktan sonra herhangi bir yolla gövdeden dışarı atılırlar. Basidie tipi olanlar Duman mantarları. Lycoperdon türleri vb Yumurta mantarları. Bovista türleri. Pis kokulu mantarlar. Phallus impudicus vb. Karnıbahar mantarı. Sparassis crispa Spor kesesi tipli olanlar Beyin mantarları. Cıvık mantar Yer mantarları. Domalan Kase mantarları. Yeryaran Mantar isim Listesi İsveççe, İngilizce ve Latince Karşılıkları ile Türkçe İsim: İsveççe İsim: Latince İsim: İngilizce İsim: Klass: BASIDIOMYCETES SÜNGER ALTLILAR SOPPAR Ayı Mantarı blodsopp Boletus erythropus Dotted-stem Bolete Çörek Mantarı, Porcini, Bolet stensopp (karljohan) Boletus edulis Cep (Peny Bun) finluden stensopp Boletus reticulatus-aestivalis- grynsopp Suillus granulatus sandsopp Sullius variegatus lärksopp Sullius grevillei örsopp Sullius grevillei sammetsopp Xerocomus subtomentosus tegelröd björksopp Leccinum versipelle aspsopp Leccinum aurantiacum Ayı Mantarı djävulsopp Boletus satanas Devil's Bolete rotsopp Boletus Albidus pepparsopp Chalciporus piperatus Peppery Bolete rutsopp Xerocomus chrysenteron Red-cracket Bolete Doru Renkli Şişkin Mant brunsopp Xerocornus badius Bay Bolete gallsopp Tylopilus felleus Bitter Bolete fjällsopp Strobilomyces floccopus Old Man of the Woods egelröd björksopp Leccinum versipelle Orange Birch Bolete björksopp (strävsopp) Leccinum scarbrum Brown Birch Bolete örsopp Suillus bovinus Cow Bolete Kaypak Mantar smörsopp Suillus luteus Slippery Jack lärksopp Suillus grevillei Larch Bolete LAMELLİ Mantarlar KREMLOR mild gulkremla Russula claroflava Common Yellow Russule pepparkremla Russula badia tegelkremla Russula decolorans guldkremla Russula aurea vinkremla Russula obscura grönkremla Russula aeruginea rutkremla Russula vrescens sillkremla Russula xerampelina mandelkremla Russula integra skarp gulkremla (senapskremla) Russula ochroleuca Yellow Russule gulkremla Russula claroflava giftkremla Russula emetica The Sickener blek giftkremla Russula betularum Birch Russule skör kremla Russula fragilis Fragile Russule tår kremla Russula sardonia Purple Pine Russule kant kremla Russula vesca Bared Teeth Russule gall kremla Russula fellea Straw-coloured Russule stin kremla Russula foetens Foetid Russule svart kremla (rodnande svart) Russula nigricans Blackening Russule bok kremla Russula mairei Beechwood Sickener brok kremla Russula cyanoxantha The Charcoal Burner Sütsüz Mantar tratt kremla Russula delica Milkwhite Russula RISKOR kokos riska Lactarius glyciosmus Coconut Scented Milk Cap skog riska Lactarius trivialis Tirmit mandelriska Lactarius volemus curry riska (kamferriska) Lactarius camphoratus Curry Scented Milk Cap peppar riska Lactarius rufus Rufous Milk Cap grå riska Lactarius vietus Grey Milk Cap Kanlıca, Çam Mantarı blod riska (granblodriska) Lactarius deterrimus Saffron Milk Cap Kanlıca, Çintar läcker riska (tallblodriska) Lactarius deliciosus Spruce Milk Cap Kanlıca ? laxriska Lactarius salmonicolor svart riska Lactarius necator Ugly Milk Cap lilariska Lactarius uvidus svart riska Lactarius helvus buktriska Lactarius flexuosus lever riska Lactarius hepaticus Liver Milk Cap skägg riska Lactarius torminosus Wooly Milk Cap grön riska Lactarius blennius Slimy Milk Cap ek riska Lactarius quietus Oak Milk Cap luden vitriska Lactarius vellereus Fleecy Milk Cap Acılı Mantar slät riska Lactarius piperatus Peppery Milk Cap TRATTSKIVLINGAR pudrad trattskivling Clitocybe nebularis Clouded Agaric grön trattskivling Clitocybe odora Blue-green Funnel-cap(Aniseed) gifttrattskivling Clitocybe dealbata mörk trattskivling (klumpfotad) Clitocybe clavipes Club-footed Funnel-cap (Club Foot ) sommar trattskivling Clitocybe gibba Common Funnel-cap jätte trattskivling Leucopaxillus giganteus Giant Funnel-cap rödbrun trattskivling Lepista inversa Tawny Funnel-cap FLUGSVAMPAR Gelin Mantarı röd flugsvamp Amanita muscaria Fly Agaric Yumurta Sarısı; Padişah (İmparator) Mantarı kejsar flugsvamp Amanita caesarea Ceasar's Mushroom panter flugsvamp Amanita pantherina Panther's Cap Evcikkıran; Köygöçüren lömsk flugsvamp Amanita phalloides Death Cap vitgul flugsvamp Amanita citrina False Death Cap vit flugsvamp Amanita virosa Destroying Angel rodnand flugsvamp Amanita rubescens The Blusher Göbelek grå kamskivling Amanita vaginata Grisette brun flugsvamp Amanita fulva Tawny Grisette CHAMPINJONER Şampinyon trädgård champinjon kung champinjon Agaricus augustus The Prince gift champinjon (karbol champ.) Agaricus xanthoderma Yellow Stainer skogs champinjon Agaricus silvaticus Scaly Wood Mushroom väg champinjon Agaricus bitorquis Pavement Mushroom Çayır mantarı äng champinjon Agaricus campestris Field Mushroom snöboll champinjon Agaricus arvensis Horse Mushroom MUSSLINGAR Kayın Mantarı, İstiridye Mantarı ostron mussling Pleurotus ostreatus Oyster Mushroom Çaşır Mantarı martornsmussling Pleurotus eryngii Oyster Mushroom ribbmussling Pleurotus cornucopiae Branched Oyster sidenmussling Crepidotus variabilis Variable Slipper Toadstool korkmussling Daedalea quercina Maze-gill åder champinjon Rhodotus palmatus Netted Rhodotus VAXINGAR papegoj vaxing Hygrocybe psittacina Parrot Wax Cap topp vaxing Hygrocybe conica Blackening Wax Cap scharlakansvaxskivling Hygrocybe punicea äng vaxing Hygrocybe pratensis Maedow Wax Cap vit vaxing Hygrocybe virginea Satin-white Wax Cap blod vaxing Hygrocybe coccinea Scarlet Wax Cap Kar Çanı Mantarı gul pricksvaxing Hygrophorus chrysodon Sotvaxskivling Hygrophorus camarophyllus frost vaxing Hygrophorus hypothejus Winter Wax Cap elfben vaxing Hygrophorus eburneus Ivory Wax Cap besk vaxing Hygrophorus erubescens Blushing Wax Cap mörknande vaxing (svartnande) Hygrophorus discoxanthus Goat Moth Wax Cap vitvaxing Camarophyllus niveus Hygrocybe virginea Snowy Wax Cap SLEMSKIVLINGAR citrongul slemskivling Gomphidius glutinosus Slimy Spike Cap rosen slemskivling Gomphidius roseus Rosy Spike Cap Çam Kabara Mantarı rödgul slemskivling (rabarber) Chroogomphus rutilus Pine Spike Cap BROSKSKIVLINGAR hjul broskskivling Marasmius rotula Little Wheel Toadstool tagel broskskivling Marasmius androsaceus Horse Hair Fungus nejlik broskskivling Marasmius oreades Fairy Ring Mushroom (Champ) MUSSERONER ringmusseron Tricholoma cingulatum Ringed Knight-cap riddarmusseron Tricholoma flavovirens silkesmusseron Tricholoma columbetta streckmusseron Tricholoma portentosum gallmusseron Tricholoma virgatum svavelmusseron Tricholoma sulphureum Karakız Mantarı jordmusseron Tricholoma terreum kantmusseron Tricholoma sejunctum stubbmusseron Tricholomopsis decora såpmusseron Tricholoma sapunaceum Soap-scented Tricholoma fläckmusseron Musseron fulvum Yellow-brown Knight-cap Mavi Cincile blåmusseron Lepista nuda Wood Blewit höstmusseron Lepista saeva(L.personata) Field Blewit prickmusseron Tricholomopsis rutilans Plums-and-Custard vårmusseron Calocybe gambosa St George's Mushroom violmusseron Lepista sordida SPINDLINGAR Değişken Renkli Mantar ? spindel skiling Phlegmacium variecolor rödbandad spindelskivling Cortinarius armillatus Red-banded Web-cap stinkspindelskivling Cortinarius camphoratus svavelspindelskivling (äggspindling) Cortinarius splendens pelargon spindelskivling Cortinarius paleaceus Pelargonium Web-cap rynkad spindelskivling Cortinarius elatior Shining Web-cap blod spindelskivling Cortinarius sanguineus Blood-red Web-cap toppig giftspindelskivling Cortinarius speciosissimus Foxy Orange Web-cap orangebrun giftspindelskivling Cortınarıus orellanus blånande lökspindelskivling Cortinarius purpurascens Purplish Web-cap BLÄCKSVAMPAR Söbelen,Pösteki Mantarı fjällig bläcksvamp Coprinus comatus Shaggy Ink Cap (Lawyer's Wig) glitter bläcksvamp Coprinus micaceus Glistening Ink Cap grå bläcksvamp Coprinus atramentarius Common Ink Cap rut bläcksvamp Coprinus picaceus Magpie Fungus stub bläcksvamp Coprinus disseminatus Fairies' Bonnets veckad bläcksvamp Coprinus plicatilis Little Jap. Umbrella Toadstool FRÄNSKIVLINGAR slöj fränskivling Hebeloma mesophaeum Common Veiled Fairy-cake allmän fränskivling (tårfränskivling) Hebeloma crustuliniforme Weeping Fairy-cake (Poison Pie) doft fränskivling Hebeloma sacchariolens Scented Hebeloma PLUGGSKIVLINGAR pluggskivling Paxillus involutus Brown Roll-Rim sammetsfotad pluggskivling Paxillus atrotomentosus Velvet Roll-Rim narrkantarell (falsk kantarell) Hygrophoropsis aurantiaca False Chanterelle blek narkantarell Hygrophoropsis fuscosquamula Pale False Chanterelle NAGELSKIVLINGAR streck nagelskivling Megacollybia platyphylla Broad-gilled Agaric brosk nagelskivling Collybia confluens Clustered Tough-shank blek nagelskivling Collybia dryophila Wood Tough-shank mörk nagelskivling Collybia butyracea Greasy Tough-shank Butter Cap) fläck nagelskivling Collybia maculata Spotted Tough-shank brän nagelskivling Collybia peronata Wood Wolly Foot räfflad nagelskivling Collybia fusipes Spindle Shank rot nagelskivling Oudemansiella radicata Rooting Shank vinter nagelskivling Flammulina velutipes Velvet Shank porslin nagelskivling (porslinsskivling) Flammulina mucida Slimy Beech Cap FJÄLLSKIVLINGAR Turna Bacağı, Şemsiye Mantarı stolt fjällskivling Macrolepiota procera The Parasol rodnande fjällskivling Macrolepiota rhacodes Shaggy Parasol syrlig fjällskivling Lepiota cristata Stinking Parasol champinjon fjällskivling Leucoagaricus leucothites Smooth Parasol HÄTTOR flå hätta Mycena epipterygia Yellow-stemmed Bonnet-cap gulvit hätta Mycena flavoalba Yellow-white Bonnet-cap rynk hätta Mycena galericulata Rooting Bonnet-cap tuv hätta Mycena inclinata Oak Bonnet-cap blod hätta Mycena haematopus Bleeding Bonnet-cap mjök hätta Mycena galopus Milk-drop Bonnet-cap rättig hätta Mycena pura Lilac Bonnet-cap grå luthätta Mycena leptocephala Nitrous Bonnet-cap BROKSKIVLINGAR ring brokskivling Panaeolus semiovatus Shiny Hay-cap grå brokskivling Panaeolus sphinctrinus Fringed Hay-cap slåtter brokskivling Panaeolus foenisecii Brown Hay-cap SLÖJSKIVLINGAR tegelröd slöjskivling Hypholoma sublateritium Brick Caps Deli Mantar svavelgul slöjskivling Hypholoma fasciculare Sulphur Tuft hag slöjskivling Hypholoma subericaeum Peat Sulphur-cap LAXSKIVLINGAR ametistskivling Laccaria amethystea Amethyst Deceiver laxskivling Laccaria laccata The Deceiver TOFSSKIVLINGAR kolflamskivling Pholiota highlandensis Charcoal Scale-head fjällig tofsskivling Pholiota squarrosa Shaggy Scale-head föränderlig tofsskivling Kuehneromyces mutabilis Two-toned Wood-tuft guld tofsskivling (gyllenskiv.) Phaeolepiota aurea Golden Cap GULDSKIVLINGAR guldskivling Bolbitius vitellinus Yellow Caw-pat Toadstool klockhätting Conocybe lactea Milky Cone-cap SKÖLDSKIVLINGAR sköldskivling Pluteus cervinus Fawn Shield-cap (Fawn Plut.) borstskölding Pluteus umbrosus Veined Shield-cap KRAGSKIVLINGAR ärggrön kragskivling Stropharia aeruginosa Verdigris Agaric (VerdigrisT) gul kragskivling Stropharia semiglobata Dung Roundhead SLIDSKIVLINGAR silkes slidskivling Volvariella bombycina Silky Volvar vit slidskivling Volvariella speciosa Slimy Volvar MJÖLSKIVLINGAR, RÖDLINGAR mjölskivling Clitopilus prunulus The Miller mörk rödskivling Entoloma clypeatum Roman Shield tvål rödskivling Entoloma rhodopolium Common Pink-gill silkes rödlig Entoloma sericeum Silky Pink-gill TRÅDSKIVLINGAR topp trådskivling Inocybe rimosa Straw-coloured Fibre-cap siden trådskivling Inocybe geophylla Common White Fibre-cap fläck trådskivling Inocybe maculata Common Veiled Fibre-cap BITTERSKIVLINGAR fläckig bitterskivling Gymnopilus penetrans Freckled Flame-cap ring bitterskivling Gymnopilus junonius Giant Flame-cap SPRÖDINGAR kastanje sprödig Psathyrella piluliformis Common Stump Brittle Head rödeggad sprödig Psathyrella corrugis Rooting Brittle Head ull sprödig Psathyrella artemisiae Scaly Brittle Head vit sprödskivling Psathyrella candolleana White Brittle Head tår sprödskivling Psathyrella lacrymabunda Weeping Widow OLIKA ANDRA SKIVLINGAR vinterskivling Flammulina velutipes mörk tuvskivling Lyophyllum decastes Clustered Grey-gill rynkad tofsskivling (rimskivling) Rozites caperata Bal Mantarı honungsskivling Armillaria mellea Honey Fungus trattnavling Pseudoclitocybe cyathiformis The Goblet ockragul grynskivling Cystoderma amianthinum Saffran Parasol sötdoftande fränskivling Hebeloma sacchariolens Scented Hebeloma toppslätskivling Psilocybe semilanceata Liberty Cap gifttrådskivling Inocybe patouillardii Restining Inocybe tidig åkerskivling Agrocybe praecox Spring Field-cap toffels kräling Tubaria furfuracea Common Brownie epålettsvamp Panellus serotinus Styptic Toadstool Klass: GASTEROMYCETES (buksvampar) TICKOR grov ticka Phaeolus schweiitzii Large Pine Polypore fårticka Albatrellus ovinus vinter ticka Polyporus brumalis Winter Polypore strump ticka Polyporus varius Varied Polypore siden ticka Trametes versicolor Many-zoned Polypore cinnober ticka Pycnoporus cinnabarinus Cinnabar Polypore sved ticka Bjerkandera atusta Smoky Polypore jätte ticka Meripilus giganteus Giant Polypore björk ticka Piptoporus betulinus Birch Polypore skin ticka Coltricia perennis Brown Funnel Polypore viol ticka Trichaptum abietinum Violet Conifer Bracket blä ticka Postia caesia Blueing Bracket tegel ticka Daedaleopsis confragosa Blushing Bracket lack ticka Ganoderma lucidum Shiny Bracket tår ticka Inonotus dryadeus Weeping Oak Bracket päls ticka Inonotus hispidus Hairy Bracket al ticka Inonotus radiatus Alder Bracket eld ticka Phellinus igniarius Grey Fire Bracket Pullu Mantar fjäll ticka Polyporus squamosus Dryad’s Saddle Kükürt Mantarı svavel ticka Laetiporus sulphureus Chicken of the Woods rot ticka Heterobasidion annosum Root Fomes plat ticka Ganoderma australe Artist's Fungus fnösk ticka Fomes fomentarius Hoof Fungus (Tinder Fungus) RÖKSVAMPAR, ÄGGSVAMPAR Kuzu Mantarı gyttrad röksvamp Lycoperdon pyriforme Stump Puffball vårtig röksvamp Lycoperdon perlatum Common Puffball umbrabrun röksvamp Lycoperdon umbrinum långskaftad röksvamp Handkea excipuliformis Pestle-shaped Puffball jätte röksvamp Calvatia gigantea Giant Puffball skål röksvamp Calvatia utriformis Scaly Meadow Puffball ängs röksvamp Vascellum pratanse Meadow Puffball svartande äggsvamp Bovista nigrescens Black Bovist KANTARELLER Horoz (Yumurta) mantarı, Horoz İbiği, Sarıkız mantarı kantarell Cantharellus cibarius Chantarelle trattkantarell Cantharellus tubaeformis rödgul trumpetsvamp Cantharellus lutescens Borazan Mantarı svart trumpetsvamp Craterellus cornucopioides Horn of Plenty violgubbe; klubblik trumpetsvamp Gomphus clavatus FINGERSVAMPAR, KLUBBSVAMPAR kam fingersvamp Clavulina cristata Crested Coral Fungus orangegul fingersvamp Clavulinopsis helvola Yellow Fairy-club mask fingersvamp Clavaria vermicularis White Spindles hed fingersvamp Clavaria argillacea Mor Club (Heat Fairy-club) rok fingersvamp Ramaria stricta Straight Coral Fungus druvfingersvamp Ramaria botrytis Saçaklı; Püsküllü lömsk fingersvamp Ramaria formosa stor klubbsvamp Clavariadelphus pistillaris Giant Club Kıvırcık Mantarı blomkålssvamp Sparassis crispa Cauliflower Fungus TAGGSVAMPAR Sığır Dili Mantarı blek taggsvamp Hydnum repandum Hedgehog Fungus Dede Sakalı Mantarı korall taggsvamp Hydnum coralloides ör taggsvamp Auriscalpium vulgare Ear Pick-fungus vårtöra Thelephora terrestris Earth Fan klyvblad Schizophyllum commune Splitt-Gill Biftek Mantarı oxtungssvamp Fistulina hepatica Ox-tongue TRYFFLAR, STINKSVAMPAR Yer Mantarı rottryffel Scleroderma citrinum Common Earth-ball sommartryffel Tuber aestivum Summer truffle Domalan gulbrun hartryffel Rhizopogon luteolus brödkorgssvamp Crucibulum laeve Common Bird's nest blygrå brödkorgssvamp Cyathus olla Trumpet Bird's nest strimmig brödkorgssvamp Cyathus striatus Grooved Bird's nest stinksvamp (liksvamp) Phallus impudicus Common stinkhorn liten stinksvamp Mutinus caninus Dog Stinghorn slungboll Sphaerobolus stellatus Shooting Star kragjordstjärna Geastrum triplex Common Earth-star SKINNSVAMPAR styvskinn Stereum rugosum Wrinkled Leather-bracket raggskinn Stereum hirsutum Hairy Leather-bracket rostöra Hymenochaete rubiginosa Rigid Leather-bracket purpurskinn Chondrostereum purpureum Silver-leaf bracket hussvamp Serpula lacrymans Dry-rot Fungus ribbgrynna Phlebia radiata Vein Crust dallergröppa Merulius tremellosus Jelly Rot GELESVAMPAR gullkrös Tremella mesenterica Yellow Brain Fungus vårtkrös Exidia glandulosa Black Brain Fungus judasöra Auricularia auricula-judae Jew's Brain Fungus haröra Otidea onotica Hare'sEar (Lemon Peel Fungus) svartöra Auricularia mesenterica Tripe Fungus vedplätt Dacrymyces stillatus Common Jelly Spot gullhorn Calocera viscosa Jelly Antler-fungus gele taggsvamp Pseudohydnum gelatinosum Jelly Tongu Klass: ASCOMYCETES(sporsäcksvampar) MURKLOR Cıvık mantar toppmurkla Morchella elata Kuzu Göbeği Mantarı, Moril gråbrun toppmurkla Morchella esculenta Common Morel Kuzu Göbegi Ebesi-Beyin mantarı- stenmurkla Gyromitra esculenta False Morel pokalmurkla Helvella acetabulum Ribbed Saadle vit hattmurkla Helvella crispa Common White Helvella smal hattmurkla Helvella elastica Elastic Saadle biskopsmössa Gyromitra esculenta SKÅLSVAMPAR scharlakansröd vårskål Saracoscypha coccinea Scarlet Elf Cup murskål Peziza cerea Mortar Cup Yeryaran kronskål Sarcosphaera coronaria(crassa) kompost skålsvamp Peziza vesiculosa Bladder Cup ögonskål Scutellinia scutellata Eye-lash Fungus mönjeskål (mönjeröd) Aleuria aurantia Orange Peel Fungus grönskål Chlorosplenium Green Wood-Cup läderbrun örskål Otidea alutacea Common Hare's-ear MURKLINGAR, JORDTUNGOR, SMÅ SKÅLSVAMPAR slemmurkling Leotia lubrica Jelly Babies klubbmurkling Mitrula paludosa Bog Beacon plattad jordtunga Geoglossum cookeianum Common Earth-tongue hårig jordtunga Trichoglossum hirsutum Hairy Earth-tongue limsvamp Bulgaria inquinans Black Bulgar violet geleskål Ascocoryne sarcoides Purple Jelly-cup larvklubba (rödlarvklubba) Cordyceps militaris Scarlet Caterpillar Fungus mjöldryga Clavices purpurea Ergot skiktad dynsvamp Daldinia concentrica Cramp-balls Klass:PYRENOMYCETES stubbhorn Xylaria hypoxylon Stag's Horn (Candle Snuff F.) tjockhorn (mångformig stubbsvamp) Xylaria polymorpha Dead Man's Fingers cinnobergömming Nectria cinnabarina Coral Spot Fungus Zehirlenmeler için Danışma Adresi dilerim kimsenin bu adrese ihtiyacı olmaz... http://www.uzem.rshm.gov.tr/ Mantarların Yenilmeye Hazırlanması Mantarların yenilmeye hazırlanmasını iki aşamalı olarak düşünmek gerekir. 1.Aşama: Mantarın ön işlemden geçirilmesi. 2.Aşama: Mantarın pişirilmesi. Şimdi sırası ile bu işlemleri ele alacağız. MANTARIN ÖN İŞLEMİ Mantarın ön işlemi iki farklı şekilde uygulanır. Bu işlemler hem amaç hem de uygulanış biçimi olarak birbirlerinden ayrıldıkları gibi uygulandıkları mantar cinsleri de farklıdır. Suda kaynatma: Mantar zehirlenmesi bölümünde belirttiğimiz gibi, mantarlar çoğunlukla bünyelerinde zehirli yada insan sağlığı açısından uygun olmayan maddeler içerirler. Ancak bir kısım mantarlardan bu maddelerin elimine edilmesi yani mantarın bünyesinden uzaklaştırılabilmesi olanağı vardır. Bu şekilde söz konusu olan mantarlar yenilebilir hale getirilirler. Bunun yolu mantarın suda kaynatılmasıdır. Yapılışı: Bu işlemde amaç mantarın bünyesinde bulunan zehirli yada insan sağlığı için zararlımaddelerin yokedilmesidir. Bu nedenle sadece belirli tür mantarlara uygulanmaktadır. Bu tür mantarlar arasında 'Lactarius' (kırılgan dokulu ve sütlü mantarlar) cinsi mantarların keskin olan türleri ön sırada gelirler. Temizlenmiş ve kesilmiş taze mantar yada kuru iken suda yatırılan mantarlar kendisinin 4-5 katı su ile bir tencereye konulur. Parça büyüklüğüne ve mantarın cinsine bağlı olarak 10-20 dakika kaynatılır. Sonra suyu dökülerek soğuk sudan geçirilir ve süzülmeye bırakılır. Bu işlemden sonra mantar pişirilmeye yada konserve yapılmaya hazır hale gelmiştir. Bu işlemin yararlarına bir örnek verilirse: 5 dakika süre ile bu işleme tabi tutulan bir mantardaki kanserojen olan radyoaktif cesium maddesi % 90 oranında azaltılabilmektedir. Bazı mantarlarda (örneğin-bazı kuzu göbeği cinsleri) kaynamakta olan mantardan çıkan buharlar da kaynama suyundaki zehirli maddeleri içerdiklerinden solunmaları da aynı şekilde zararlıdır. Suyunu buharlaştırma: İnsanların bünyeleri bilindiği gibi aynı değildir. Bazı bünyeler besinlerin içerdikleri bazı bileşiklere karşı oldukça hassas olabilmektedir. Mantarlarda bulunan ve teker teker saptanması bugün için olanaksız olan pekçok madde vardır ve bunların bazıları, o maddelere karşı aşırı hassas olan insanlarda, özellikle de sindirim sistemini etkileyerek ters etkilere neden olmaktadır. Çoğunlukla suda erime özelliğini haiz olan bu maddeleri mantar bünyesinden uzaklaştırmak gereklidir. Bunun yolu da tüm yenilebilir mantarların suyunu buharlaştırma işlemine tabi tutulmasıdır. Yani mantar hiç bir şekilde çiğ yenmemelidir. Yapılışı: Bu işlem zehirli yada zararlı madddeler içermeyen yani suda kaynatılmaya gerek olmayan mantarlara uygulanır. Hem taze hem de kurutulmuş mantarlar için geçerlidir. Bu işlemde amaç mantarı yüksek sıcaklığa tabi tutarak yapısındaki suyun alınmasıdır. Böylece zehirli olmayan ancak şu veya bu şekilde insanların sinir ve sindirim sistemi üzerinde olumsuz etkileri olabilecek olası maddeler büyük ölçüde mantarın bünyesinden uzaklaştırılmış olurlar. Temizlenmiş ve kesilmiş taze mantar yada kuru iken suda yatırılan mantarlar bir tencereye konularak kapağı kapalı halde 10-15 dakikika ısıtılır. Mantar bu sürede kendi suyunu verecektir. Eğer mantar çok kuru ise başlangıçta çok az bir su konularak dibine tutması önlenir. Mantar çok fazla sulu ise bu durumda da kapağı açık olarak fazladan bir süre daha ısıtılmaya devam edilir. Bu işlemden sonra mantar pişirmeye, konserve yapmaya yada dondurulmaya hazır hale gelmiştir. MANTARIN PİŞİRİLMESİ Ön işlemden geçirilmiş mantarlar pişirilmeye hazırdır. Bu mantarlar konserve, kurutulmuş yada dondurulmuş olabilirler. Kurutulmuş mantarlar suya batırılarak eski suları kazandırılır, donmuş mantarlar uygun bir şekilde çözdürülür ve konserve mantarlar da kavanozlardan alınarak pişirme işlemine başlanır. Yapılışı: Mantarlara tad veren maddelerin çoğu yağda eriyen maddeler olduklarından mantar pişirilmesinde yağ kullanılması en azından lezzet açısından daha uygun olur. Mantar yemeği genelde iki temelde yapılmaktadır. Mantarın mantar olarak pişirilmesidir. Bu temelde mantarlar tavada veya sıvı yağa daldırılarak kızartılırlar. Bu şekilde sade olarak veya et, balık yada kızartılmış veya haşlanmış sebzelerin yanında tatlandırıcı olarak yenilirler. İstenirse mantarın tadına üstün gelmeyecek oranda ince soğan da birlikte kavrulabilir. Kızartmada sıvı ve katı yağ kullanılması damak zevkine bağlıdır. Ancak bu söylediğimiz, aşırı abartılan kolestrol korkusu taşımayanlar için geçerlidir. Kızartmanın bir başka türü de mantarın bulamaca batırılarak kızartılmasıdır. Yumurta, tuz, karabiber ve ekmek ufağı (veya un) bulamacı buna iyi bir örnektir. Ancak bu her tür mantar için uygun değildir. Mantarın yemek olarak pişirilmesidir. Bu durumda mantar ya sote olarak düzenlenir yada çorbaya katılır. Sadece mantardan yapılan çorba da bilindiği gibi oldukça lezizdir. Ayrıca çeşitli mantar sosları da yapılabilir. Önemlidir! Ülkemizde ve diğer başka ülkelerde (örneğin İtalya, Fransa) bazı mantar türleri yukarıda bahsettiğimiz ön işlemden geçirilmeden yenilmektedir, taze olarak, közde kızartılarak vb. İnsanlar herşeyde olduğu gibi mantar konusunda da bazı riskleri göze alarak davranabilirler ve de davranmaktadırlar. Bu konuda da öyle olmaktadır. Ancak en olumlu açıdan bakarsak bu davranış çok uzun yılların deneyimleri ile bağlantılıdır. Daha önce de belirttiğimiz gibi mantarların tanınması çok uzun bir zaman sürecinde sağlanabilmiştir. Biz burada hiç mantar yememiş belki de yaşamında hiç mantar ile karşılaşmamış insanlara seslenmekteyiz. Bu bir sorumluluk gerektirir. Ülkemizde mantar konusu özellikle kırsal bölgeler dışında hemen hemen hiç ele alınmamış bir konudur. Bunu söylerken 'aman mantar yemeyin ölürsünüz' türünden yaklaşımları elbette ciddiye almıyoruz. Kastettiğimiz mantar konusunda eğitici uyarılardır. Mantar yedim diyenlere 'Hala yaşıyor musun' diye sorulan bir toplumda kuşkusuz böyle bir riski göze almak olanaksızdır. Biz bırakalım böyle bir deneyimi elde etmiş, o riski göze alabilecek noktaya gelmiş olanlar buna devam etsinler, ama korku ile önlemi birbirine asla karıştırmadan, biz akıllı ama tedbirli olalım ve doğadan topladığımız mantarları yukarıda açıkladığımız ön işlemden geçirdikten sonra yemeyi ilke edinelim. İki önemli nokta daha: 1- Bütün mantar kitapları bizim burada ele aldığımız önlemlerin altını bizzat çizmektedirler. Hatta kitapların ilk sayfasında 'Sakın ha bu kitaptan aldığınız bilgilerle mantar toplayıp yemeyin, sorumluluk kabul etmeyiz!' türü uyarıları da görürsünüz. 2- Daha önce yenilebilir olarak belirlenen mantarlar için, birçok açıdan gelişmelere bağlı olarak, şimdilerde yenilemez denebilmektedir. Kanserojen madde içermesi, radyoaktivite vb nedenler bu gelişmelere örneklerdir. MANTARLARlN BESİN DEĞERİ Normal olarak mantar gövdesinin sadece yüzde on kadarı kuru kütledir, geri kalan yüzde doksanını ise su oluşturur. Bu kuru kütlenin içeriğini şöyle açıklayabiliriz: Karbonhidratlar: Mantarlar bitkiler gibi fotosentez ile karbonhidrat oluşturmadıklarından prinç, mısır yada yada patates gibi yiyeceklerde bulunan yeşil bitki nişastasından yoksundurlar. Buna karşın onlara tat veren az miktarda şeker içerirler (özellikle mannitol). Hücre zarları böceklerin vücüt yapılarını oluşturan kitin benzeri bir hidrokarbondan oluşmuştur. İnsanlar bu maddeyi sindiremeyip hemen hemen değişmeden dışkılarlar. Bu gün bu lifli maddenin sindirim kanallarında ne gibi yararlı fonksiyonları olduğu tam olarak bilinmemektedir. Ama büyük bir olasılıkla bitkisel besinlerdeki selüloz lifleriyle aynı işlevi görmektedirler. Proteinler: Mantarlar esas olarak enzimlerden oluşurlar ve yaşamsal önemi olan bütün amino asitlerini içerirler. Hayvansal gıdalardaki proteinlerle karşılaştırıldığında mantarlar, kükürtlü amino asitleri çok daha azdır. Ayrıca bunlar pekçok bitkisel protoinlerden daha kalitelidirler ve çok miktarda tryptofan (indolylalanin) içerirler. Ne var ki 100 gram mantar sadece takriben birkaç gram protein içerir ve bu nedenle mantarlari bir protein kaynağı olarak düşünemeyiz. Yağlar: Çok az miktarda vardır ve bu nedenle besin değeri açısından bir anlam ifade etmezler. Vitaminler: Esas olarak mantarlarda B-tipi vitaminler ve C-vitamini (askorbinasit) bulunmaktadir. Ancak bilindiği gibi C-vitamini yüksek sıcaklıklara karşı hassas olduğundan mantarın pişirilme sürecinde büyük ölçüde yok olmaktadır. Madensel tuzlar: Mantarların yaş olarak ağırlıklarının takriben yüzde biri madensel tuzlardan oluşmaktadır. Büyük miktarlardaki kalyumdan başka besin değeri açısından dikkate değer miktarda kalsiyum, çinko, demir, manganez ve selenyum içerirler. Son yıllarda selenyumun değeri tartışılmaktadır. Çoğu mantar görece olarak çok selenyum içerirler. Mantarların biz insanların beslenme fizyolojisinde kapsadıkları önem ilk ve esas olarak işte bu önemli yaşamsal besin maddelerinin varlığından kaynaklanmaktadır. Bu gün mantarlar düşük kalorili bir çeşni yemeğidir ama aynı zamanda yaşamsal madensel tuz içermeleri ve mide ve barsak çalışmalarını kuvvetlendirici yönleriyle de bizim için bir anlam ifade etmektedirler. Ayrıca tokluk duygusu vermeleri ve damak tadına hitabedişleriyle de mantarların soframızda belirli bir yerleri her zaman vardır. Mantarın Saklanması Bilindiği gibi mantar yılın her döneminde doğada bulunmamaktadır. Hatta her tür mantar her yıl meyve de (yani bizim mantar dediğimiz şeyler) vermez. Bu durumda mantarın meyve verdiği dönemlerde ve/veya yıllarda topladığımız fazla mantarları saklamak, daha sonra mantar mevsimi olmayan dönemlerde veya mantar olmayan yıllarda tüketmek akıllıca bir davranış olur. "Bu mümkün müdür?" diye sorarsak, cevabı 'elbette mümkündür' olacaktır. Özellikle günümüzde bile aile tüketim ekonomisi nin oldukça yaygın olduğu ve bu nedenle çeşitli gıda ürünlerinin (sebze, meyve, et, balık vb) gelecek dönemler için saklanıldığı ülkemizde, bunun, mantarlar için hayli hayli geçerli olacağı açıktır. Şimdi bu konuya bir göz gezdirelim. Besinlerin bozulmadan uzun süreli saklanabilmesi için onların mayalanmasını, çürümesini vb sağlayan bakterilerin mantarın bünyesinden ve/veya onun içinde bulunduğu ortamdan dışlanması gerektiğini biliyoruz. Yani besinlerin bünyesindeki bu işi yapan bakterileri öldürmek ve/veya mantarın bu tür bakterilerle temasını kesmek gerekecektir. Bunun için mantarın bünyesindeki suyun alınması (kurutma), mantarı 100°C kaynatarak bakterileri öldürmek ve/veya bakteriler için steril bir ortamda saklamak (kaynatma + dondurma / konserve yapmak), tuz ile bakteriler için steril bir ortam oluşturmak, yada turşu kurmak aşağı yukarı herkes tarafından bilinen ve uygulanabilecek olan uzun süreli saklama yöntemleridir. a- Derin dondurma b- Konserve yapma c- Tuza yatırma d- Kurutma e- Turşu kurma Şimdi bunları, sadece mantar açısından, çok kısa olarak ele alacağız. Yanda sıralanmış olan bu yöntemleri izleyebilmek için sıradaki isimleri tıklamak yeterlidir. DERİN DONDURMA: Bu usulde mantar önce suyunu buharlaştırma ön işlemine tabi tutulur, sonra çabucak soğuması sağlanarak cam veya plastik kutu yada kavanozlara konulup derin dondurucuda saklanır. Genel olarak bu usulde mantarın saklanabilme süresi yaklaşık bir yıldır. Bu usulun bir başka biçimi de mantarın ön işlemden geçirildikten sonra, belirli oranda yağda kızartılıp derin dondurucuya öyle konulmasıdır. Ancak yağın varlığı nedeniyle dayanıklılık süresi 3-4 aya düşer. Mantarı hiç pişirmeden çiğ olarak dondurmak da olanaklıdır, ancak bu durumda bünyesindeki %70-90 suyu da dondurmak durumu söz konusudur ki bu hem boşa enerji sarfı hem de yer kaybı açısından hiç de ekonomik, dolayısı ile de uygun bir yöntem değildir. KONSERVE YAPMA: Bu yöntemde klasik lastik contalı kavanozlar kullanılır. Mantar suyunu buharlaştırma ön işleminden sonra kavanozlara doldurulur. Üzerine bir miktar kaynatılmış tuzlu su tuz ilave edilmelidir. Kavanoz, mantar ile takriben 2/3 oranında doldurulur, yada kavanozun ağzından başlayarak 2-3 cm kadar boşluk bırakılır. Contalı kapak kapatıldıktan sonra kavanoz bir büyük kaba konulur ve kap kavanozu kapatacak kadar su ile doldurulur. Kavanoz ile kabın dibi arasına bir yumuşak altlık konulması uygundur. Daha sonra kabın kapağı kapatılarak kavanoz su içinde 75 dakika kadar kaynatılır. Bu süre içinde kavanozun içindeki fazla hava da basınç nedeniyle contanın kenarlarından kavanozu terkeder. Hemen anlaşılacağı gibi kavanoz ve içindeki mantarlar sterilize edilmiştir. Kavanoz kaptan alınarak soğumaya terk edilir. Soğuyan kavanozla birlikte içindeki hava da soğuyacak ve kavanoz içinde bir vakum oluşacaktır. Kapak bu nedenle çok sıkı bir şekilde kavanozu kapatır ve içeri herhangibir şekilde hava ve dolayısı ile de bakteri girmesi önlenmiş olur. Bu usul ile mantarları pek çok yıl saklamak olanaklıdır. Not: Mantarları kavanozdan çıkarmak için aynı yolu tersine katetmek gerekecektir. Aksi halde kavanozu zorlama ile açmak olanaksızdır. Bunun için kavanoz yine bir su dolu bir kabın içinde, kapak aşağıya gelecek şekilde, kaynatılır (içi de aynı sıcaklığa gelmelidir) ve kapak kolaylıkla açılarak mantar dışarı alınır. Kavanoz daha sonraki diğer kullanımlar için saklanır, ancak contasını değiştirmek gerekir. TUZA YATIRMA: Değişik şekillerde yapılabilir. Aşağıda iki tür tuza yatırmayı anlatacağız: Ön işlemden geçirdikten sonra: Tuza yatırılacak mantar suyunu buharlaştırma ön işleminden geçirildikten sonra bir süzgeçte süzülür ve bastırılarak bünyede kalan fazla suyu da alınır. Bir kavanoz veya bir kaba bir sıra mantar ve üzerine örtecek kadar kaba tuz (tuzlama tuzu) doldurulur. Böylece kap dolana kadar devam edilir. En üste tuz gelmelidir. Tuz ve mantar oranı yaklaşık olarak 175 gr tuz/1kg mantar civarındadır. Karışımı bastırmak için üzerine bir tabak veye benzeri konulur ve üstüne de bir ağırlık oturtulur. Kap serin bir yerde tutulur. Tuz mantarın bünyesindeki suyu çekecek ve böylece karışımın üzerinde tuz ve sudan bir tabaka oluşacaktır. 1 litre taze mantardan yaklaşık 0.4 litre tuzlanmış mantar elde edilir. Serin yerde tutulduğu sürece bir yıldan uzun süre saklanabilir. Tuzlanmış mantarı pişirmeden önce bir gün yada bir gece bol su içine yatırmak yeterlidir. Su, karışımdaki tuzu emer. Tuzu alınmış mantar bu haliyle aynı ön işlemden geçirilmiş taze mantar gibidir ve onun gibi pişirilebilir. Kuru olarak tuza yatırma: Bu usulde aynen yukarıdaki yol izlenir. Ancak bu durumda mantar ön işlemden geçirilmez. Daha sonra mantarı yemeye hazırlamak için mantar önce bol suya bırakılarak tuzunun alınması gereklidir. Tuz miktarı yeterli miktara ininceye kadar su bir kaç kez değiştirilir. Toplam tuz giderilme süresi yaklaşık 10-15 saattir. Mantar bu işlemden sonra suyunu buharlaştırma işlemine tabi tutulularak pişirmeye hazır hale getirilir. KURUTMA: Mantar kurutulduğunda tadını ve diğer özelliklerini hemen hemen aynen korur. Ayrıca kuru mantar hacim olarak çok az yer kaplar. Eğer kurutma işlemi süratli yapılmayacaksa o zaman mantarın larva ve parazitlerden arınmış olması gereklidir, aksi halde kurutma süresi içinde bozulabilir. Yapılışı: Kurutulacak mantar temizlendikten sonra küçük parçalara ayrılır (2-5 mm kalınlıkta). Ve aşağıda açıkladığımız şekillerde kurutulur. Kurutulan mantarlar ağzı sızdırmaz bir örtülü bir kap içinde konursa tadını korur. Serin bir yerde saklandığı takdirde bir kaç yıl hiçbir değişikliğe uğramadan kalabilir. Kuru mantarı pişirmek için mantara tekrar eski suyunu kazandırmak gerekir. Bunun için mantar yassı bir kaba yerleştirilir ve üstünü örtecek kadar su konarak bekletilir. Mantar suyu emerek yumuşadığında aynen taze mantarlar gibi ön işleme (kaynatma/buharlaştırma) tabi tutularak pişirmeye hazır duruma getirilir. Kuru mantarın bir iyi özelliği de öğütülerek mantar unu yapılabilmesidir. Mantar unu, sos yada çorbalarda baharat (tatlandırıcı) olarak kullanılır. Kurutma işlemi: Kurutmada esas olan mantar içindeki nemin alınabilmesi için üzerinden kuru (içindeki nem oranı düşük) hava geçirilmesidir. Havanın ılık olması nem oranını görece olarak azalttığından uygun olur. Ancak sıcaklığın 50°C nin altında kalması gerekir. Çünkü bu sıcaklığın üstünde mantar bünyesi, protein kaybına uğrayacağından lezzetini kaybeder. Bu nedenle direk güneş altında da mantar kurutulmamalıdır. Özellikle de içinde hava sirkülasyonu olmayan fırınlarda mantar kurutmaktan kaçınılmalıdır, yoksa başarısızlık kaçınılmazdır. En genelinde kurutma işlemi mantarı temiz bir havlu, bez ya da kağıt üzerine sererek gerçekleştirilebilir. Mantarın içinden alttan üste doğru hava akımı (olanaklı ise ılık) sağlanırsa kurutma işlemi çok verimli olur. Bunu sağlamak için ince gözlü tel yada paslanmaz çelik kafesten altlıklar kullanılabilir. Bu altlığın alt tarafına herhangibir hava üfleyici konulursa (örneğin saç kurutma aparatı) kurutma çok daha süratli gerçekleşecektir. TURŞU KURMA: Evet mantarın turşusu da yapılmaktadır ve kendi deneyimizden söyleyebiliriz: Nefistir. Biz burada elbetteki, bu konuda geleneksel olarak usta olan, insanlarımıza turşu kurmayı anlatacak değiliz. Onun yerine iki tür mantar turşusu tarifi vermekle yetineceğiz. Turşu kurmak için en uygun mantarlar daha çok 'Lactarius' cinsi (kırılgan yapılı mantarların sütlü olanları) mantarlardır. Bunların birkaç türü vardır ki ancak suda kaynatma ön işleminden geçirilerek yenebililer. Tarifler bu mantarlar için verilmiştir ancak başka herhangi mantara da uygulanabilir 1. Çeşit Turşu Malzeme: 1/2 litre kaynatma ön işleminden geçirilmiş 'lactarius' yada başka cins mantar. Yanda verilen karışımı kaynattıktan sonra mantarları ilave edip kavanozlara dolduracaksınız. Karışım: 1 dl (1/10 litre =1/2 bardak) su 1 dl sıvı yağ 3/4 dl sirke2 çay kaşığı tuz 6-7 diş sarmısak 2 yemek kaşığı baharat 2. Çeşit Turşu Malzeme:150-200 gr kaynatma ön işleminden geçirilmiş 'lactarius' cinsi mantar. Yanda verilen karışımı 5 dakika kadar kaynattıktan sonra mantar ve diğer malzemeyi ilave ederek tekrar 5 dakika kadar daha kaynatıp kavanozlara doldurun. Not: tatlı turşu sevmez iseniz şeker koymayın, ama 'Bir de tatmayı deneyin!" deriz. karışım: 1 dl %12 lik sirke asidi 1 dl su 2 dl şeker 1 küçük doğranmış sovan 1 ince doğranmış hıyar turşusu 1/2 ince doğranmış etli kırmızı biber 1 parça zencefil 2 defne yaprağı 3 adet karanfil 1 parça tarçın 2 çay kaşığı sarı hardal taneciği MANTAR KURTÇUKLARI Mantar toplayanlar bilirler yada görmüşlerdir, mantarın etleri delik delik olur yada içlerinde gözle görünür şekilde kurtçuklar vardır. Bunlar aslında sinek ve böceklerin larvalarıdır. Bu hayvanlar mantarın hemen daha ilk evrelerinde yumurtalarını mantarın bünyesine bırakırlar. Mantarın gelişmesi ile birlikte, sıcaklık ve nemin de elverişliliğine bağlı olarak yumurtalar açılır ve içlerinden bu kurtçuklar çıkarlar. Bunlar daha sonra mantar etiyle beslenerek (asalaklık) böcek haline dönüşürken mantarı da, bazan tamamiyle yer bitirirler. Bunların en çok bilinen türleri sivrisinek larvalarıdır. Renkleri beyaz olduğundan mantarın beyaz eti içinde gözle görülmeleri oldukça zordur, ancak biraz geliştiklerinde siyah başcıkları nedeniyle mantar içinde gözenekler (delikler) gibi görülürler. Gelişmeleri çok hızla olur, öyleki ormanda mantar topladıktan sonra hemen eve dönmeyekseniz yada gecikecekseniz mantarı daha orada kesip temizlemeniz, larvalarını ayıklamanız gerekir, aksi halde eve geldiğinizde mantarların bir kısmı artık yenilir olmaktan çıkmış olabilir. Bunlardan başka tür larvalar da vardır. Bunlar kabuklu böcek cinslerinin kurtçuklarıdır. Ve bu kurtçuklar daha büyük ve sarıya yakın renktedirler. Aslında mantar toplanıldığı anda hemen kaba temizliği yapılmalı ve ortasından boylamasına kesilerek larva olup olmadığı kontrol edilmelidir. Eğer var ise larvalı kısımlar kesilip atılır. Böylece bazı mantarları larvaların istilasından kurtarabilir ve böylece gereksiz yere bir ağırlığı da eve kadar taşımamış olursunuz. Genel olarak mantarda kurtcukların varlığı mantarı yenilmez yapmaz. Ancak mantar kurtcuklar tarafından aşırı derecede yenilmiş ise, bozulmaya başlamış demektir ki ormanda bırakılmalıdır. Sümüklü böcek: Mantara dadanan en önemli hayvanlardan biri de, ne yazık ki kötü bir şekilde adlandırdığımız, sevimli yaratık 'sümüklü böcek' tir. Ancak onların mantarla ilişkisi yumurtaları aracılığı ile olmaz, doğrudan mantarı yiyerek beslenirler. Özellikle de sünger altlı mantarları çok severler. Daha önce de bir başka yerde eğer bu hayvanlar bir mantarı yiyor iseler o mantarın zehirli olmayacağı (bir canlı yediğine göre) yanlış inancından bahsedip nedenini açıklamıştık. Ancak yenilebilir bir mantarın sümüklü böcek tarafından bazı yerlerinin yenmiş olmasının da hiç bir kötü tarafı yoktur. Normal bir mantar olarak toplanıp yenilebilir. ZEHİRLİ MANTARLAR ve MANTAR ZEHİRLENMESİ Büyük mantarlardan söz ederken bunları yenilebilen ve yenilemeyen mantarlar olarak ikiye ayırabiliriz. Yenilemeyen mantarlar ise kaba olarak iki gruba ayrılırlar: Birinci gruba yenme değeri olmayan mantarlar girerler. Bunlar insan sağlığı için herhangi bir tehlikeli madde içermezler, ancak yenebilecek nitelikten de yoksundurlar. İkinci grupta ise insan sağlığı açısından tehlikeli olan mantarlar girerler. Pek çok değişik madde vardır ki insan vücudu tarafından alınırlarsa tehlikeli olabilirler yada istenilmeyen etkilere neden olabilirler. Eğer bir mantar bu maddeleri insanlara etki edecek oranda içeriyorsa o mantarlara "zehirli mantarlar" denilmektedir. Zehirli mantarlar esas olarak iki ana grupta ele alınabilirler: Birinci gruba giren mantarlar, yenildiğinde mide ve barsak bozukluklarına, baş dönmesi vb. semptomlara neden olurlar. Ancak bunlar eğer çok fazla miktarda alınmaz ve müdahale edilmekte çok geç kalınmaz ise yaşamsal tehlike oluşturmazlar. Ancak epey sayıda zehirli mantar vardır ki bunlar ikinci grubu oluştururlar. Bu gruba giren mantarlar vücut hücrelerini tahrip eden maddeleri veya aşırı dozda olmak üzere sinirleri etkileyen maddeleri içerirler. Bunlar için genel olarak öldürücü zehirli mantarlar deyimi kullanılmaktadır. Mantarların insanlara istenilmeyen etkileri sadece bu zehirli maddeleri ihtiva etmelerinden gelmemektedir. Bunun yanında başka nedenlerden dolayı da mantar yiyen kişilerde olumsuz etkiler görülebilmektedir. Bu nedenleri şöyle sıralayabiliriz: Mantar taze olarak yenilen bir gıdadır. Eğer fazla bekletilir, iyi saklanmaz vb. ise zararlı bakterilerin üremesine neden olunur. Yani günlük deyimle çabuk bozulurlar. Bozulmuş mantar yiyenlerde görülen mide bulantısı, kusma ve ishal kuşkusuz mantar zehirlenmesi olarak tanımlanamaz. Ancak halk arasında bu duruma da mantar zehirlenmesi denilmektedir. Mantar, sindirilmesi zor bir gıdadır bu nedenle ilk defa mantar yiyen insanlarda hazımsızlık görülebilir. Özellikle fazla miktarda yendiğinde bu durum daha da sık görülebilir. Ne var ki bu geçici bir durumdur. Mideleri hassas olan insanların bu noktaya özel olarak dikkat etmeleri gerekmektedir. Bazı insanlarda da mantarlarda bulunan bazı maddelere karşı allerji olabilir. Aynı yemeğin, o yemeği yiyen insanlardan sadece bir tanesine dokunması işte bu nedenledir. Bu açıdan, eğer bir kişi bir mantarı ilk kez yiyor ise, az miktarda yemesi doğru olur. Bazı mantarlar ise alkol ile beraber alındığında zehirlenmelere neden olmaktadir. Gri renkli mürekkep mantarı (Coprinus atramentarius) bu konuda en çok bilinen mantar çeşididir. En dikkate değer bir neden de psişik nedendir. Eğer insanlarda mantardan zehirlenme korkusu var ise o insanlar şu veya bu şekilde mantar yediklerinde aynen zehirli mantar yiyenlerde görülen semptomlar ortaya çıkmaktadır. O nedenle mantar yemekten korkan insanları mantar yemeye zorlamaktan kesinlikle kaçınmak gerekir. Bu psişik durum sadece mantardan korkanlarda görülmez, topladığı mantarlardan emin olmayan insanlar için de aynı durum söz konusudur. İnsanlar yemekten sonra çoğu kez hazım zorluğu, gaz vb. sorunları yaşarlar. Eğer bu etkiler mantar yendikten sonra ortaya çıkarsa, mantarı toplayan kişide de "acaba?" sorusu belirebilir. "Acaba yanlış mantar mı topladım?" kuşkusu da aynı sonucu doğurabilmektedir. Zehirli Mantarlar Tablosu (Gift svampar och svamgifter adlı kitaptan aynen alınmıştır.) Ana grup ve / Sendrom* Latent dönem** Zehir Etkilenen organ / en önemli semptom*** Mantar A-Hücre öldürücü zehirler: (Latent dönemi uzun olanlar.) Amatoksin sendromu (4 -) 8 - 24 saat Amatoksinler: α-amanitin β-amanitin ve diğerleri Sindirim kanalı, karaciğer, böbrekler Amanita phalloides (Köygöçüren), Amanita virosa, Galerina marginata Mide-barsak rahatsızlıkları, karaciğer ve böbrek bozukluğu arazları. Phallotoksinler: Örnek:Phalloidin Zehir etkisini sadece, doğrudan kana karıştığında gösterir. Amanita phalloides-Köygöçüren ,Amanita virosa, Giromitra sendromu 5 - 8 (- 24) saat Gyromitrin Karaciğer, böbrekler, merkezi sinir sistemi, alyuvarlar Gyromıtra esculanta, (Beyin mantarı), Gyromitra ambigua Gyromitra infula Discina Gigas Discina perleta Mide-barsak rahatsızlıkları, karaciğer ve böbrek sakatlıkları, baş dönmesi, kramplar Orellanus sendromu (2 -) 3 - 7 (-14) gün Orellanin Böbrekler (Şapkaların altı ve üstü kirli kahverengi olan sinek mantarları)Cortinarius orellanus, Cortinarius rubellus Susama, böbrek ağrıları, sidik azalması, böbrek çalışmazlığı ? Böbrekler (Kahverengi sinek mantarları) Cortinarius limonius, Cortinarius callisteus, Cortinarius gentilis, Cortinarius vitellinus (Kirli sarı sinek mantarı) Susama, böbrek ağrıları, sidik azalması, böbrek çalışmazlığı B-Sinir sistemini etkileyen zehirler: (Latent dönemleri kısa olanlar.) Muskarin sendromu 1/2 - 2 saat Muskarin Otonom sinir sistemi inocybe ve küçük clitocybe türleri Clitocybe dealbata, Clitocybe phyllophila, Inocybe patouillardi, Inocybe fastigiata, Inocybe geophylla Mide-barsak rahatsızlıkları, terleme, tükürük ve gözyaşı ifrazatında artış, solunum zorluğu, düşük nabız Pantherina sendromu 1/2 - 2 (- 4) saat İbotenik asit Musimol Muscazon Merkezi ve periferi sinir sistemi Amanita pantherina, Amanita muscarina (Gelin mantarı), Amanita regalis Mide-barsak rahatsızlıkları, endişe, sanrı, ağız kuruması vb. Psilosibin sendromu 1/2 - 2 saat Psilosibin Psilosin Merkezi sinir sistemi Bazı Psilocybe, panaeolus, gymnopilus türleri: Örnek olarak Psilocybe semilanceata, Panaeolus subbalteatus, Gymnopilus junonius Endişe, ajitasyon (kışkırtı), halüsinasyon (sanrı) C-Mide-barsak bozucu zehirler: Gastrointestinal sendrum 1/2 - 4 ( - 8) saat Büyük oranda bilinmiyor Sindirim kanalı Bu özellikte olan çok çeşitli mantar vardır: Deli mantar vs. Mide bulantısı, kusma, ishal D-Alkol ile alındığında zehir etkisini gösterenler: Coprinus Sendromu İlk mantar yendikten sonra birkaç gün boyunca, her alkol alıştan sonra 1/4 - 2 saat. Tam etki mantarı yedikten 6 - 8 saat sonra. Coprin Otonom sinir sistemi Sadece Coprinus Atramentarius (Gri mürekkep mantarı) Deri kızarması, baş ve göğüs ağrıları, aşırı korku, nefes darlığı ? Yukarıdaki gibi Clıtocybe clavipes, Boletus luridus E-Antijen-antikrop-tepki Paxsillus sendromu 1/4 - 2 saat Bilinmeyen bir antijen **** Dolaşım sistemi Paxillus Involutus Tansiyon düşüklüğü, karın ve böbrek ağrıları, kusma, baş dönmesi, ishal, nefes darlığı, baygınlık *Sendrom = Tanıyı kolaylaştıran bulguların tümü Yurdumuzda çok rastlanan mantarlardan birkaçı ve bunların özellikleri şöyledir: Çayır mantarı: Şemsiye biçimlidir. Kırlarda, çayırlarda yetişir. Zehirsiz türleri çoktur. Açık kahverengindedir. Kurt mantarı: Beyaza yakın düğme biçimindedir. İçi beyaz, sert ve etlidir. Akarsuların, yolların kıyısında yetişir. Birkaç türü zehirsizse de türlerinin çoğu zehirlidir. Köylüler bu mantarın kurusunu daha çok kan dindirmede kullanırlar. Kuzu mantarı: Bazitli mantarlardan, çayırlarda ve sulak yerlerde yetişen, şapkası etli, kalın, koni biçiminde ve pürüzlü olan zehirsiz bir mantardır. Mercan mantarı: Bir adı da «çomak mantar» olan bu bitkinin parmak biçiminde çıkıntıları vardır. Üzerinde beyaz, sarı, pembe tomurcuklar olur. Türlerinin büyük bir kısmı zehirsizdir. Horoz mantarı: Kenarları buruşuk koyu sarı bir şapkası vardır. Türlerinin büyük bir kısmı zehirsizdir. Sinek mantarı: Şemsiyesi kırmızı üzerine beyaz beneklidir. Sapının ortası halkalıdır. Altı yeşilimtırak olanları da vardır çok zehirlidir. Şeytan mantarı: Sapı karınlı ve sarıdır. Altında koyu kırmızı karışık çizgiler vardır. Eti beyaz ise de kesilince önce kırmızı, sonra mavi olur. Çok zehirlidir. Keçi mantarı: Buna köylüler «ak mantar» da demektedirler. Genellikle çayır ve ormanlarda yetişir. Türlerinin büyük bir kısmı zehirsizdir. Domalan: Asklı mantarlardan olan bu bitki toprak içinde yetişen bir yer mantarıdır. Bu özelliğinden ötürü «yer mantarı» diye de anılır. Çok lezzetlidir ve türleri zehirsizdir. Soğanlı amanita mantarı: Ormanlarda yetişir çok zehirli bir mantardır. Keme domalan tombalak topalak geme kumi bir çeşit mantarıdır. Mantar 6-10 · 5-6 cm çapında küre şeklinde üst kısım basık ve dalgalı genellikle patates yumrusu şeklindedir. Yüzey genelde düz bazen pürüzlü geniş oluklara ayrılmış kırmızımsı-soluk kahverengi bazen sarımsı veya gül rengindedir. Ekzoperidyum 1-2mm kalınlıkta olup kolayca soyulur. lkbaharda yağmur sonrası hemen kuruyan kumlu topraklarda fruktifikasyonu toprak altında yetiştiğinden toprak yüzeyinde oluşturduğu çatlaklardan bulunabilir. dünyanın en değerli ve makbul mantar türü olup Amerika da kilosu 2000 dolardan alıcı bulmaktadır.ülkemizin florasında bulunmakta olup daha çok fındık ve mese ağaçları ile mikorizal ilişki içindedir. çok keskin bir kokusu olduğu için hasatı eğitilmiş köpek ve domuzlarca yapılır. Cinsler: Terfezia arenaria Terfezia boudieri Terfezia claveryi Terfezia leptoderma Terfezia leonis Terfezia terfezioides (= Mattirolomyces terfezioides) Tirmania nivea KARAKIZ MANTARI (KARABAŞ MANTARI) Karakız Mantarı yol kenarlarında, çiğnenmiş olan otlaklarda, parklarda yetişir. Kalkerli topraklarda Eylül, Ekim ve Mayıs aylarında kümeler halinde görülür. Sık sık karaçam altında yetişen bu mantar iyi bir yemeklik mantardır. Diğer mantarların sayısının azaldığı geç zamanlarda bulunabilmesi de bir özelliğidir. Zehirli olan Tricholoma pardalotum ile karıştırılabilir. http://www.mantar.web.tr/http://www.epicurious.com http://maydalin.com/forum/index.php?showtopic=10662 http://www.mykoweb.com/CAF/edible.html http://vintageprintable.com/wordpress/vintage-printable-botanical-mushrooms-fungi-algae-other-non-vascular/edible_fungi1/ http://www.rspbliverpool.org.uk/Fungi.htm http://fungus.org.uk/nwfg.htm http://www.abfg.org/ SÜTSÜZ MANTAR Şapka ve Lameller Büyüklüğü 5-15 cm arasında değişir. Topraga yakın büyür ve üzerine yapışık olarak toprak, çayır ve yapraklar bulunur. Yapışkan, huni gibi, ortası çukurdur, kenarı uzun zaman içeri kıvrık kalır. Genç halinde beyazımtıraktır, yaşlanınca sarımtrak esmer lekeli bir hal alır. Lameller çok sayıda olup dar, kalın, kısmen dallanmıştır, sap üzerinde belirgin bir şekilde aşağı devam eder. Gençken beyazımsıdır, bastırılan kısımlar esmerleşir, hafifçe mavi-yeşil renklidir, yaşlanınca kahverengi lekelilik kazanır. Sap Sarımtrak beyazdır, deniz yeşili veya pas gibi lekeleri bulunur, uzunluğu 5 cm kadar olup dipte incedir, şapkaya doğru kalınlaşır.Kokusu belirgin olarak balık gibi, tadı önceleri mülayim, sonra keskin ve acıdır. Etli Kısım Beyaz, gevrek ve oldukça katıdır. Spor İzi Parlak beyazdır. Yetişme Yeri ve Zamanı Hem iğne yapraklı hem yayvan yapraklı ağaçlıklarda yaygın ve bol olarak Temmuz ve Ocak ayları arasında gelişir. DOMALAN MANTARI (Keme mantarı) Terfexia boudieri .-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.--.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.--.-.-.- EKOLOJİ Dergisinden alıntıdır.. (NİSAN-MAYIS-HAZİRAN 1997 SAYI: 23) Ekolojisi Su tutma kapasitesi zayıf, hemen kuraklığa yönelen, geçirgen, kumlu-taşlı fazda olan topraklara sahip kurak ve çorak sahalarda ilkbahar yağışlarından hemen sonra ortaya çıkarlar. Genelde yetiştikleri alanlar yüksek bitkiler bakımından fakirdir. Kurak geçen senelerde ya çok az ya da hiç görülmezler. Bol olarak ortaya çıkışları, sonbahar yağışlarının fazla olduğu yıllara rastlar. Yamaçlarda, tarla sınırlarında ve tarım için elverişli olmayan kahverengi toprak olarak adlandırılan (14) tipte toprağa sahip sahalarda yetişir. İlkbahar mevsimindeki yağışları takiben Mart, Nisan ve Mayıs aylarında görülür. Aşağıdaki tabloda Terfezia boudieri Chatin mantarının makroelement ve mikroelement içeriği gösterilmiştir.11 (26). Elementler Konsantrasyon mg/kg Na 290 K 9960 Ca 680 Fe 170 Cu 83 Zn 130 Mn 22 Kumi otu: Helianthemum salicifolium Domalan mantarının ortak yaşam bitikisidir... TOPLAMA ŞEKLİ Toplama şekli öncelikle Helianthemum salicifolium (Kumi otu) bitkisinin bol olarak bulunduğu ekseriya bir sopa veya kazıcı bir araç vasıtasıyla yapılmaktadır. Yöre halkı "Kumi Otu" diye adlandırdığı bitkinin topluluklarını ararken, çok sayıda, daha fazla ve büyük yeşil aksama sahip, yerde uzanan bireylerin bulunduğu toplulukları seçmektedir. Böyle bir yer bulunduktan sonra, toprak yüzeyinin 5-10 cm derininde bulunan mantarın yeri araştırılmaktadır. Burada kriter, gelişen ve gelişmekte olan fungusun artan hacmi nedeniyle oluşturduğu tümsekler ve bunların yüzeyinde oluşan çatlaklardır. Böyle bir çatlak veya tümsek farkedildiğinde hemen bir sopa ile orası deşilerek mantarın askokarpı ortaya çıkartılır. Sonra oranın yakını yine sopa ile araştırılarak diğer bireylere ait askokarplarda gelişmiş veya gelişmemiş olsun çıkartılarak toplanmaktadır. Ancak bazı durumlarda bu tümsekler, yağmur gibi bazı nedenlerle ya da hayvanların gezinmesi sonucu gözden kaybolmaktadır. O takdirde yöre halkı daha önceden bildikleri sahalarda eğilip gezinmekte ve ellerindeki sopalarla toprağa vurarak oluşturdukları seslerin farklılıklarına göre mantarın yerini tesbit etmektedirler. Mantarın Tanımı Dolu, sıkı, sert ve sulu yapıda, krem veya parlak deri renginde ancak dikkate değer olarak dip kısmında soluk kahverengi, periferi de soluk kahve zeytuni kahverengidir. Beyazımsı veya renksiz gibi görünen ince damarlar gleba içinde mozayik görünüşünde damarlar ve bu damarlar arasında kalan fertil kısımlar biraz daha esmer renktedir (Şekil-2). Tad ve koku önemsiz, tatlımsı un veya meyva kokusuna sahiptir. Diğer İsimleri ve Tanımlama: Halkımızın "Kumi, Keme, Dümbelek, Domalan, Tombalak" diye adlandırdığı yeraltında ve toprak yüzeyinden 5-10 cm derinde yetişen Latince ismi Terfezia boudieri Chatin mantarıdır KUMİ OTU FOTO : N.K.KORTAN DOMALAN MANTARI (KEME MANTARI) FOTO :N.K.KORTAN http://web.ogm.gov.tr/BilgiServisleri/mantar/tukeniyo.htm http://nkkortan.blogspot.com/2011_03_01_archive.html ÇÖREK MANTARI ÇÖREK MANTARI FOTO: Namık Kemal Kortan

Trüf mantarı bilinen en lezzetli mantar türlerinden biri olup evde trüf mantarı yetiştirmek de mümkündür.

Türkiye'de yetişen yaklaşık 40 farklı yenilebilir mantar türü ve bu mantarların farklı bölgelerdeki isimleri, özellikleri ve zehirsiz mantar fotoğrafları ve diğer mantar çeşitleri.

A desire for seclusion was a great preoccupation among the heirs to Calke Abbey in Derbyshire. Solitude from the outside world as well as a passion for tax

GİRİŞ Domates Tek yıllık bir bitkidir. yaklaşık 1900 yıllarında Adana’da yetiştirilmeye başlanmıştır.Anavatanı Peru dur.Ucuz ve bol vita...

Sebzelerin doğal lezzetini, bir sebzeyi dalından koparmanın keyfini balkon bahçeciliği yaparak keşfedebilirsiniz.

Çayır mantarı, Agaricaceae familyasından yenilebilen mantar türüdür. Latince adı Agaricus Campestris olan bu mantar genellikle çayırlık alanlarda yetiştiğinden bu isim verilmiştir.

Dig Like the Roots Aren't There!Roots always seem to get in the way of digging, whether you expect them or not. Once you switch to the Root Slayer you might not even notice them most of the time. The Root Slayer is a multi-purpose shovel that can eliminate the need for other tools, such as hatchets and saws, when simply digging around the home. If you've ever hit roots while trying to plant a perennial, been stymied by roots when trying to dig up a shrub, or tried to divide hostas with a spade only to have them slide away from your shovel, you know what we're talking about. Don't be surprised if the Root Slayer becomes your go-to shovel. Think of it as a shovel, a spade, a root hatchet, and a root saw all in one tool.

Ceviz fidanı fiyatları aşılı ve sertifikalı fidanlarda 20 TL'dir. Ceviz fidanı çeşitlerimiz; chandler, fernor, fernette, franquette, pedro ve rondedir. Ceviz fidanı fiyatları boyu, cinsi, sertifika türüne göre değişir.