Ακολουθούν κι άλλες όμορφες σελίδες...
Ελληνικές συνταγές για νόστιμο, υγιεινό και οικονομικό φαγητό. Δοκιμάστε τες όλες
Αφράτοι, λαχταριστοί και σιροπιαστοί, οι λουκουμάδες αποτελούν μια από τις πιο όμορφες παιδικές μας αναμνήσεις. Δείτε πώς να φτιάξετε τους δικούς σας
Ακολουθούν κι άλλες όμορφες σελίδες...
Μια συμπαθητική κοπελίτσα ήταν τότε, μόλις δεκαοχτάχρονη. Φορούσε τα καλά της τις «ζουπούνες»- την ντόπια φορεσιά που στόλιζε τις γυναίκες στα μακρινά εκείνα ακρογιάλια που τα βρέχει το κύμα του Εύξεινου και φέρνει απ’ τα βάθη των καιρών πανάρχαια μηνύματα και θρύλους, για τους Αργοναύτες που πέρασαν από κει πηγαίνοντας για την Κολχίδα. Είχαν κάποια γιορτή στο σπίτι, έπαιζε ο λυράρης, χόρευαν σ’ ένα κύκλο άντρες και γυναίκες και κοπέλες, πιασμένοι απ' τα χέρια, στη μέση ο λυράρης χόρευε κι η κοπελίτσα καμαρωτή, χαρούμενη. Ανάμεσα στους καλεσμένους ήταν κι’ ένας ξένος, ολομόναχος στην πόλη, από πολύ μακριά, όχι απ' την Μαύρη Θάλασσα, αλλά απ’ το ασπροθαλασσίτικα νερά, - λέγαν- από κάποιο νησάκι που βρίσκεται έξω απ’ τον Ελλήσποντο κι έτσι το λένε: Τένεδος. Συμπαθητικός ήταν κι ο ξένος, νέος, κι είχε μόλις φτάσει απ' το νησί του, απ' όπου έφερνε ωραία κρασιά και τα εμπορευόταν. Ντόπιοι έμποροι που αγόραζαν τα κρασιά του, τον προσκάλεσαν να περάσει την βραδιά του κι εκείνος ήταν πολύ ευχαριστημένος του άρεσαν όλοι οι καλοσυνάτοι άνθρωποι και το μάτι του δεν ξεκολλούσε απ' την κοπελίτσα που φαινόταν ντροπαλή και ξεχώριζε απ' τις άλλες. -Πώς την λένε; ρώτησε. - Μαρία, του είπαν. -Θέλω να γνωρίσω τούς δικούς της. Γνώρισε τούς δικούς της ο ξένος Γιάννης ήταν τ’ όνομά του- παντρεύτηκε, ρίζωσε στην πόλη, άνοιξε και μαγαζί, έκανε παιδιά και πέθανε στα ίδια εκείνα χώματα. Η Μαρία έζησε πολλά χρόνια, χήρα με τα παιδιά της -τέσσερις κόρες κι ένα γιο - πάλεψε, γνώρισε βάσανα και πίκρες, ξεριζώθηκε μ’ όλο τον πληθυσμό από τα μέρη εκείνα, και γριούλα πια, στην Αθήνα, δεν κουραζόταν να μιλά για τα παλιά, για τη ζωή της, για τα νιάτα της, για τον άντρα της, για την αξέχαστη πόλη, όπου κάποια βραδιά είχε γνωρίσει εκείνον τον ξένο - τον πατέρα μου. Όλο «για κείνα» μου μιλούσε. Κι’ όλο τ’ αναθυμόμουνα κι’ εγώ και τώρα ακόμα που έφυγε η γριούλα, η σκέψη μου συχνά φτερουγίζει στα παλιά και να που προβάλλουν πάντα ολοζώντανα —- εικόνες όμορφες και πρόσωπα αγαπημένα, σκηνές και περιστατικά της καθημερινής ζωής, χαρές και λύπες, βιώματα λογής -λογής και μαζί ολόκληρο το πανόραμα της μακρινής εκείνης πόλης του Ευξείνου Πόντου, όπου έζησα τα παιδικά μου χρόνια. Σαν όνειρο. Άλλοτε ευτυχισμένο και χαρούμενο κι’ άλλοτε φοβερό — ένας σωστός βραχνάς. Δημήτρης Ψαθάς
Δεν ξέρω για σένα, εμένα πάντως το ρυζόγαλο μου ξυπνάει παιδικές αναμνήσεις όταν ήμουν μικρή…
Ακολουθούν κι άλλες όμορφες σελίδες...
Φωτογραφίες που θα σας ταξιδέψουν πολλά χρόνια πίσω. Ένα μαγευτικό ταξίδι γεμάτο αναμνήσεις που θα σας μεταφέρει στην παιδική σας ηλικία…
Τούρτα Κατσαρόλας Ένα γλυκό που ξυπνάει παιδικές αναμνήσεις, με μια πινελιά μυστηρίου και ίντριγκας. Η κρέμα σοκολάτας, πλούσια και ακαταμάχητη, κρύβει σκοτεινά μυστικά μέσα στις βελούδινες πτυχές της. Μπισκότα με κρέμα ψιθυρίζουν ιστορίες από σαλόνια γεμάτα γέλια και
Όλη τη χρονιά που μας πέρασε σκεφτόμουν ότι έπρεπε να αλλάξω την προσευχούλα που λέγαμε με τα παιδιά το πρωί γιατί τους δυσκόλευε. Έτσι έψαξα και βρήκα κάποιες απλές προσευχές.
Η Συνταγή είναι από Μένια Στεφοπούλου – “ΟΙ ΧΡΥΣΟΧΕΡΕΣ / ΗΔΕΣ”. ΥΛΙΚΑ 700 γραμμάρια αλεύρι […]
Ήμασταν στην τελευταία δεκαετία που προλάβαμε τα ομαδικά παιχνίδια Κρυφτό, Κυνηγητό, Κλέφτες κι Αστυνόμους κ.α. … Βλέπαμε Στρουμφάκια, Thundercats, Κabamaru και Candy Candy και όχι Pokemon, Digimon και Yu Gi Oh… Παίζαμε με Playmobil και LEGO και όταν θέλαμε ποδόσφαιρο υπήρχε ακόμα κάποια αλάνα να μας δεχθεί… Τρώγαμε καραμελάκια ΡΕΖ. Βλέπαμε εκπαιδευτική τηλεόραση στην ΕΡΤ1 και Φρουτοπία και του κουτιού τα παραμύθια… Κάναμε ακόμη παιδικά πάρτυ στα σπίτια μας και δεν τρέχαμε σε κάθε τυχαίο παιδότοπο… Δεν γεννηθήκαμε μέσα στην Τεχνολογία, αλλά την ανακαλύψαμε σε μία καλύτερη ηλικία – χωρίς να είναι η μοναδική επιλογή διεξόδου μας από την καθημερινότητα… Βλέπαμε τις πρώτες πορνοταινίες, σαν κλέφτες στο Βίντεο του Μπαμπά, όχι όπως τώρα που με ένα κλικ τα παιδάκια βρωμίζουν την ψυχή τους…Ακούγαμε τη φωνή του άλλου όταν παίρναμε τηλέφωνο μέχρι που μας έφαγαν τα SMS… Παίρναμε κουλούρια και λουκουμάδες με ζάχαρη από το κυλικείο και όχι τυποποιημένες τυρόπιτες… Τρώγαμε Κουκουρούκου και Σοκοφρέτες… Κάναμε ψεύτικα τατουάζ από τις τσίχλες… Τρώγαμε τη Φάτσα Μπανάνα από την ΕΒΓΑ και τις γρανίτες Turbo πριν τις καταργήσουν… Τρώγαμε ακόμη σπιτικό φαγητό… Πρωτοχρονιά και Ανάσταση καθόμασταν με την οικογένειά μας και δεν τρέχαμε 00.01 στο πρώτο κλαμπ να τσακίσουμε Mojito, Space και Cuervo… Είδαμε τα πρώτα Χρυσά σε Ολυμπιακούς αγώνες με τη Βούλα Πατουλίδου και τον Πύρρο Δήμα… Είδαμε σε πρώτη εκτέλεση απίθανες σειρές … από το Εκμέκ Παγωτό και τους Απαράδεκτους μέχρι τις Τρεις Χάριτες και τους Μεν και Δεν… Ξέραμε μόνο την Μπαλαρίνα και τον Μύλο στα Λούνα Παρκ και δεν μας έφευγε η ψυχή στα 3G… Μας έδιναν ένα πεντοχίλιαρο οι γιαγιάδες και οι παππούδες και νιώθαμε ευτυχισμένοι… Δεν ήμασταν μουρτζούφληδες όπως τώρα που αν πάρουμε 20 ευρώ κοιτάζουμε με μισό μάτι… Ακόμα και το Game Boy δεν μας έκλεινε σπίτι…. το παίρναμε και τρέχαμε έξω να το μοιραστούμε με τους φίλους μας… Γράφαμε ακόμη ραβασάκια και δεν κάναμε comment σε Hi5/Facebook… Βγαίναμε με τα ποδήλατα στο δρόμο και δεν κινδυνεύαμε τόσο… Βλέπαμε τα Νιντζάκια σε βιντεοκασέτες. Θυμάστε τους Ευχούληδες; Χάρρυ Κλυνν σόου και Δέκα Μικροί Μήτσοι…. Κόντρα Πλακέ, Τροχός της Τύχης, Μέγκα Μπάγκα, ‘Αλλα Κόλπα (Ά ρε Βλάσση)… Τα σόου της Ρούλας Κορομηλά και το Ciao Ant1…. Ghostbusters- Karate Kid – ET – Home Alone – Γκούνις – Σεξογήινη (Ποιός δεν είχε κολλήσει με την Κίμ Μπάσιτζερ;) Carousel και Disney club στο Mega…Ακούγαμε το Enola Gay... Παίζαμε Μήλα – Σχοινάκι – Μακριά γαϊδούρα Βλέπαμε Transformers – GI Jo – Rambo – Αστυνόμο Σαΐνη Προλάβαμε όλη την εξέλιξη του Χτυποκάρδια στο Μπέβερλυ Χιλς και το Baywatch, καθώς και τον Ιππότη της Ασφάλτου Τραγουδήσαμε «Το νού σου κύριε οδηγέ» και χορέψαμε λαμπάντα… Πηγαίναμε στα «Ηλεκτρονικά» και παίζαμε Super Mario, Sonic, Mortal Compact, Streetfighter, Bubble Bubble, Tetris, Arkanoid, Top Gun και στα πλοία τρέχαμε να βρούμε που τα έχουν κρυμμένα… Δεν ανησυχούσαν οι γονείς μας αν θα γυρίσουμε σώοι όπως τώρα… Ματώναμε τα γόνατα μας και συνεχίζαμε το παιχνίδι… Βλέπαμε Tom & Jerry, Looney toones, Bugs Bunny και Coyote με τον Bippp Bippp… Θυμάστε τα καραμελάκια που όταν τα έβαζες στο στόμα ανατινάσσονταν; Και τη μόδα με τις τσίχλες Shock, το σπανάκι του Ποπάυ και τα τσιγάρα του Αστερίξ; Παίζαμε Μπουκάλα και Θάρρος ή Αλήθεια…. Πατούσαμε τα κουτάκια από τα αναψυκτικά και περπατούσαμε σαν να ήταν τακούνια… Παίζαμε με την Τσουλήθρα με τα πιγκουινάκια και με τα όπλα και τις μπάλες NERF… Κάναμε απίστευτες πλάκες με τις μπουγελόφατσες και τα μπουγέλα γενικά στα σχολεία… Βλέπαμε Μαγκάιβερ και Φλας… Διαβάζαμε Ποπάυ… Πίναμε Carnation και Dolca… Ντυνόμασταν Νίτζα, Καουμπόυ και Ρομπέν των Δασών τις Απόκριες και όχι Πίκατσου και Μπομπ Σφουγγαράκης… Ψάχναμε για αυτοκόλλητα και τάπες στα γαριδάκια… Είχαμε τα κλασσικά walkman με τα ακουστικά με το σφουγγαράκι στο πλάι και με το ζόρι χωρούσαμε στη τσέπη μας δύο κασέτες… Κάναμε κοπάνες για να παίξουμε ποδόσφαιρο και όχι για να πάμε στα WEB και στα InSpot… Βλέπαμε το Μικρό Σπίτι στο Λιβάδι… Βλέπαμε Αυθαίρετους, Ρετιρέ και Μικρομεσαίους… Συνωστιζόμασταν στα Βίντεο Κλαμπ, για να πάρουμε κασέτες με τον Μουστάκα, τον Τσάκωνα, τον Ταμτάκο και τους νέους τότε Μιχαλόπουλο, Γαρδέλη, Ψάλτη και Στίβ Ντούζο… Παίζαμε ακόμα με μπίλιες… Παίζαμε με τα ΥΠΕΡΑΤΟΥ καρτελάκια… αυτοκίνητα-πλοία-αεροπλάνα Παίρναμε τα φακελάκια με τις φάρσες, μελανό μάτι, σκουλήκια στο νερό, τρύπιο δάχτυλο και άλλα πολλά… Είχαμε τις χλαπάτσες… Πιάναμε 4-4 τα Μιράντα Παπαδοπούλου και τα βουτούσαμε στο γάλα… ΒλέπαμεBatman – Spiderman To πρώτο μας ηλεκτρονικό το Atari και ακολούθησαν NES, Super Nintendo, Mega Driv Βλέπαμε Παντρεμένους με παιδιά και τσαντιζόμασταν που η μαμά μας ήθελε να βλέπει Ατίθασα Νιάτα και Τόλμη και Γοητεία… Παίρναμε την τσίχλα σωληνάριο και τα γλειφιτζούρια κραγιόν… Πηγαίναμε στα μηχανήματα που έβγαζαν τα μπαλάκια με τα δωράκια και είχαμε αγωνία τι θα πετύχουμε… Τρώγαμε Φουντούνια- Δρακουλίνια- Πακοτίνια, Φοφίκο, Τί και Τί και Λόττο… Λέγαμε 6 αριθμούς για το νεόφερτο τότε Λόττο στους γονείς, αλλά ποτέ δεν μας κάθισαν… Παίρναμε Ξυστό και αν μας έπεφτε ένα κατοστάρικο, παίρναμε άλλο ένα και το χάναμε και αυτό… Είδαμε να ξεφυτρώνουν καρτοτηλέφωνα σε όλη την Ελλάδα και κάναμε συλλογή από τηλεκάρτες… Βάζαμε τα σπορτεξάκια με τα φώτα και είχαμε κολλήσει με τις τσάντες PAXOS…και ξερός… Παίζαμε με στρατιωτάκια και τους αλεξιπτωτιστές με το πλαστικό αλεξίπτωτο… Παίζαμε με τα πλαστικά βατραχάκια που έκαναν τον μυστήριο ήχο… Βλέπαμε Μάπετ Σόου… Παίρναμε το μπλοκ με τις χειροτεχνίες και με το ασημόχαρτο και το χρυσόχαρτο φτιάχναμε στολίδια τα Χριστούγεννα… Βλέπαμε Παιχνίδια χωρίς Σύνορα…Είδαμε Michael Jordan και μαζεύαμε κάρτες ΝΒΑ… Τρώγαμε Lila Pause και Milka… Βάζαμε στο γάλα μας για να το πιούμε πιο εύκολα HEMO, Caotonic και ήρθε η ώρα να αρπάξουμε το Nesquick… Το πρώτο μας φιλί δινόταν με ακούμπισμα των χειλιών και όχι κατευθείαν η γλώσσα στον ουρανίσκο… Βλέπαμε μικρό μου Πόνυ και Άμποτ και Κοστέλλο… Τρώγαμε γλειφιτζούρια Chupa Chups και Boomer… Πιάναμε τα καλαμάκια και βάζοντάς τα κάτω από τη μασχάλη, κάναμε τεχνητά Αέρια… Βλέπαμε τους Αστρομαχητές να κυνηγούν τα Γκάγκς… Βλέπαμε ακόμα Λευκά Χριστούγεννα, πριν οι εποχές γίνουν και αυτές ΕΜΟ… Τρώγαμε τυράκια BABYBEL και LA VAS QUI RIT(που το λέγαμε πάντα λαβάς τυρί)… Διαβάζαμε Αλμανάκο, Κατερίνα, Μανίνα και Σαΐνια… Περάσαμε την επιδρομή από ψείρες και κόνιδες, και όμως είμαστε εδώ….Το φάρμακο που είχαν οι μαμάδες βρωμούσεεε… Eίδαμε το "Αγάπη μου συρρίκνωσα τα παιδιά" και λατρέψαμε τα Cheerios από την σκηνή με τον μπαμπά στο πιάτο Τρώγαμε μπισκότα Rondo…και ανοίγαμε πρώτα να φάμε τη σοκολάτα ή τη βανίλια και μετά το μπισκότο… Βλέπαμε τα Ρακούνς και τον Ντένις τον Τρομερό… Παράλληλα με το Για μπα Ντα μπα Ντου του Φρεντ από τους Flinstones που τα άκουγε μονίμως από τη Βίλμα… Βλέπαμε τη σειρά με το ανθρώπινο σώμα και το πως λειτουργεί ο οργανισμός…Τα κοριτσάκια έπαιρναν Αλληλογραφίες με άρωμα και έτρωγαν γλειφιτζούρια με σχήμα πιπίλας… για τώρα ας μη πω καλύτερα… Βλέπαμε Μικρή Λουλού – Ten Ten και τα Ρώσικα παραμύθια με τη μυστήρια μουσική στην ΕΡΤ… Τα καραμελάκια TIC-TAC… Βλέπαμε Sport Billy και ΗΕ-ΜΑΝ… Βλέπαμε το Legends of the Hidden Temple με τις ομάδες των παιδιών…που έμπαιναν στο ναό… Κλέβαμε από το πορτοφάλι της μαμάς και όχι του γείτονα… Το σεξ ήταν ταμπού και κουβέντα στα κρυφά… Κάθε βράδυ λέγαμε «Καληνύχτα» ένας, ένας και αν δεν τελειώναμε, δεν κοιμόμασταν… Κοιμόμασταν σε φίλους Σαββάτο βράδυ και το κανονίζαμε από την Κυριακή… Όταν μας επισκεπτόταν κάποιος, δεν τον κοιτούσαμε στα χέρια… Αγοράζαμε καινούρια τετράδια και κάθε χρόνο ορκιζόμασταν ότι θα τα κρατήσουμε καθαρά. 2 βδομάδες μετά είχαν γεμίσει στιχάκια και μηνύματα με τον διπλανό… Παίζαμε με πλαστελίνες και PLAY DOH… Όταν βλέπαμε προφυλακτικά και τράπουλές με τσόντες, κοκκινίζαμε…Θεωρούσαμε πορνό τη «Γαλάζια Λίμνη»… Παίρναμε κιμωλίες από τον πίνακα του σχολείου… και λερώναμε ο ένας τον άλλο… Ερωτευόμασταν και το μάθαινε όλο το τμήμα… Αργήσαμε να μάθουμε το πώς γίνονται τα παιδιά…ενώ τώρααα… Βλέπαμε το λικέρ στο σύνθετο του σαλονιού και δοκιμάζαμε… Οι γιαγιάδες μας φορούσαν μαντίλες και έφτιαχναν πίττες, ενώ τώρα τις πετυχαίνεις στο ΖΑΡΑ και στα ΛΑΚ… Τις Κυριακές, σηκωνόμασταν απο νωρίς για να προλάβουμε τα «παιδικά»….Ζητούσαμε ακόμη για δώρο αυτοκινητάκια τα αγόρια και κούκλες τα κορίτσια…ενώ τώρα ζητούν το νέο Grand Theft Auto για το PSP… Ζωγραφίζαμε ακόμη σε χαρτί και όχι με προγράμματα στα VISTA… Φτιάχναμε ακόμη παζλ και οι γονείς μας τα έκαναν κορνίζες… Τα τρελομπαλάκια τα οποία τα πετούσαμε και τα βρίσκαμε ένα τετράγωνο πιο κάτω… Τα πανηγύρια στο χωριό που πηγαίναμε μια φορά το χρόνο και τρώγαμε ό,τι παραδοσιακό υπήρχε… Τη μανία με τα ΓΙΟ-ΓΙΟ… Παίζαμε με τα αυτοκινητάκια που για να μετακινηθούν τους βάζαμε ένα κέρμα… Για όλους αυτούς τους λόγους αλλά και για πολλούς ακόμη, είμαστε χαρούμενοι που ζήσαμε τότε τα παιδικά μας χρόνια... Αθώα! Μαγικά! Ονειρεμένα!!! Εποχές που δεν ξαναγυρίζουν πίσω... Αλλά η κάθε εποχή έχει την δική της χάρη... Γι' αυτό ας απολαύσουμε την κάθε στιγμή που ζούμε...!!! Πηγή
Όταν τα παιδιά πήγαιναν σχολείο για να μάθουν "γράμματα" και να γίνουν "καλοί" άνθρωποι. Παλιά αλφαβητάρια και παλιές φωτογραφίες για το σχολείο Επανεκδόθηκαν από γνωστή εφημερίδα και εξαντλήθηκαν αμέσως. Γίνονται ανάρπαστα από το αναγνωστικό κοινό τα παλιά αλφαβητάρια της μετεμφυλιακής Ελλάδας, με τα οποία τα "πρωτάκια", οι μαθήτριες και οι μαθητές της Α´ τάξης Δημοτικού μάθαιναν κάποτε να διαβάζουν και να γράφουν. Μία φίλη αναζητούσε σ' όλα τα περίπτερα της γειτονιάς της το Αλφαβητάριον (η έκδοση εξαντλήθηκε αμέσως μόλις κυκλοφόρησε) με τη Λόλα, τον Μίμη, την Άννα και την Έλλη για να βρει τελικά, "μετά κόπων και βασάνων", ένα τελευταίο αντίτυπο σε περίπτερο πολλά τετράγωνα μακριά από το σπίτι της...Το ίδιο έκανα και εγώ την προηγούμενη Κυριακή, παρά το ότι είχα μια παλιότερη επανέκδοση στη βιβλιοθήκη μου. Ο πατέρας μου οδήγησε πολλά χιλιόμετρα μακριά από την εξοχική κατοικία του στη θάλασσα, για να βρει τελικά το δικό του αγαπημένο αλφαβητάριο "τα καλά παιδιά" σ᾽ ένα περίπτερο μιας κωμόπολης της Χαλκιδικής. Το ίδιο αλφαβητάριο αναζητούσε με αγωνία ο παππούς του, μου είπε ένας μαθητής μου...και επειδή δεν μπόρεσε να το βρει στα περίπτερα της γειτονιάς, επιστράτευσε τον εγγονό, ο οποίος, πηγαίνοντας με το ποδήλατό του από περίπτερο σε περίπτερο, κατόρθωσε να ανακαλύψει ένα ξεχασμένο αντίτυπο στο περίπτερο μίας απόμερης συνοικίας. Με νοσταλγία αναζητούν οι παππούδες και οι οι γονείς μας τα πρώτα τους σχολικά βιβλία, τα αλφαβητάρια-αναγνωστικά της Α´ τάξης του Δημοτικού. Τα αναζητούμε και κάποιοι από εμάς.Ίσως, γιατί πιστεύουμε ότι, ξεφυλλίζοντας τις σελίδες τους και ξαναβλέποντας τις υπέροχες εικόνες που είχε σχεδιάσει ο Κώστας Γραμματόπουλος, θα επιστρέψουμε στη χαμένη αθωότητα των παιδικών μας χρόνων. Πρόκειται για εικόνες μαγικές, φυσικά απόλυτα εξιδανικευμένες που εντυπώθηκαν στη συλλογική συνείδηση, εικόνες που δίνουν την εντύπωση ότι η παιδική μας ηλικία ήταν "ειδυλλιακή". Εικόνες που θα μας ταξιδέψουν πέρα μακριά από τη σκοτεινή πραγματικότητα της καθημερινότητας που βιώνουμε. Τα δύο, όμως, αλφαβητάρια, για τα οποία ο λόγος, ήταν τα πρώτα σχολικά βιβλία παιδιών που γεννήθηκαν, πέρασαν τα παιδικά τους χρόνια και μεγάλωσαν σε δύσκολες και καθόλου αθώες εποχές, γιατί ούτε τότε για πολλά παιδιά και μεγάλους η καθημερινότητα των μεταπολεμικών, εμφυλιακών, μετεμφυλιακών χρόνων, της περιόδου της Χούντας και των πρώτων χρόνων της Μεταπολίτευσης στην Ελλάδα ήταν "φωτεινή" και εύκολη. Ας δούμε, λοιπόν, κάποιες εικόνες που ξεχώρισα από τα δύο αλφαβητάρια... Και πρώτα πρώτα τα δύο υπέροχα εξώφυλλά τους. Δύο καθαρά, καλοντυμένα και καλοχτενισμένα παιδάκια, δύο "καλά παιδιά", ένα αγόρι και ένα κορίτσι, ξεφυλλίζουν με χαρά και ενδιαφέρον το αλφαβητάρι τους. Στο εξώφυλλο του πρώτου η σκηνή διαδραματίζεται στην αυλή ενός σπιτιού με κεραμίδια. Περιβάλλονται από φύλλα δέντρων. Ένα τέτοιο σπίτι είχε ο παππούς μου σε μια επαρχιακή πόλη. Φυσικά, το σπίτι δόθηκε με αντιπαροχή για να γίνει πολυκατοικία. Στο εξώφυλλο του δεύτερου αλφαβηταρίου η σκηνή διαδραματίζεται στην εξοχή, τα δυο παιδιά διαβάζουν το βιβλίο κάτω από ένα πανέμορφο δέντρο με πράσινα φύλλα. Το εξώφυλλο του αλφαβηταρίου "τα καλά παιδιά". Στην εικόνα βλέπουμε τα δύο "καλά παιδιά". Το κοκκινοντυμένο κοριτσάκι με τις πλεξούδες κάθεται σε ένα σκαμνάκι. Το παραπάνω αλφαβητάρι κυκλοφόρησε πρώτη φορά από τον Οργανισμό Εκδόσεως Σχολικών βιβλίων για το σχολικό έτος 1949-50. Οι μνήμες από την Κατοχή και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν ακόμα νωπές (πέντε χρόνια είχαν περάσει από τη λήξη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και την απελευθέρωση της Ελλάδας από τα στρατεύματα της Κατοχής) και μόλις είχαν τελειώσει επίσημα οι ένοπλες συγκρούσεις του Εμφυλίου Πολέμου. Tα κείμενα συντάχθηκαν στη δημοτική γλώσσα με ορισμένα στοιχεία της καθαρεύουσας από τον δάσκαλο Επαμεινώνδα Γεραντώνη και η εικονογράφηση έγινε από τον γνωστό ζωγράφο και χαράκτη Κώστα Γραμματόπουλο. Ο Γραμματόπουλος, μάλιστα, βραβεύτηκε με το πρώτο βραβείο για την εικονογράφηση του αλφαβηταρίου στο Παγκόσμιο Παιδαγωγικό Συμπόσιο που πραγματοποιήθηκε στο Βέλγιο το 1949 στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Διδακτικού Βιβλίου. Το εξώφυλλο του δεύτερου Αλφαβηταρίου. Το αγόρι και το κορίτσι κάθονται σε ένα ξύλινο πάγκο κάτω από το δέντρο. Στο πράσινο γρασίδι διακρίνουμε αγριολούλουδα. Το κορίτσι φορά μπλε ποδιά με λευκό γιακαδάκι. Ακριβώς μ᾽ αυτόν τον τρόπο, τη δεκαετία του 1970, με είχε ντύσει η μητέρα μου για να πάω την πρώτη ημέρα στο σχολείο. Είχε κάνει τα μαλλιά μου πλεξούδες, όπως τα μαλλιά του κοριτσιού της εικόνας. Το βιβλίο αυτό είναι ασφαλώς το πιο διάσημο και μακροβιότερο αλφαβητάριο του ελληνικού σχολείου. Κυκλοφόρησε σε δεκαέξι εκδόσεις από τον Οργανισμό Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων και χρησιμοποιήθηκε για τη διδασκαλία της γλώσσας στην Α´ τάξη Δημοτικού για είκοσι τρία χρόνια, από το 1955 έως το 1979. Από αυτό έμαθαν γραφή και ανάγνωση γενιές Ελλήνων μαθητών. Γονείς και τα παιδιά τους είχαν το ίδιο αλφαβητάρι-αναγνωστικό. Αυτή η εικόνα χαράς και ευφορίας ήταν η πρώτη εικόνα που έβλεπε ο μαθητής, όταν άνοιγε το αλφαβητάριο "Τα καλά παιδιά". Ημέρα γιορτής! Πανηγυρική ατμόσφαιρα! Χαρούμενα και γελαστά παιδάκια στο καρουζέλ. Στο βάθος μια εκκλησία στολισμένη με γαλανόλευκες ελληνικές σημαίες. Παιδάκια κρατούν σημαιούλες. Η δεύτερη εικόνα παρουσιάζει όψεις από την καθημερινή ζωή μιας ημιαστικής αγροτικής μικρής πόλης. Σπιτάκια με κεραμίδια και αυλές, καθαροί δρόμοι όπου κυκλοφορούν κάρα και γαϊδουράκια, γυναίκες με λαϊκές ενδυμασίες γεμίζουν τις στάμνες με νερό στη βρύση (ακόμα τα σπίτια δεν είχαν νερό), ένα οπωροπαντοπωλείον, στο βάθος ένας παπάς κάθεται έξω από την εκκλησία, σε πρώτο πλάνο σκηνή από την αυλή του σχολείου, η δασκάλα με γυαλιά και βέργα, ντυμένη δυτικότροπα, βάζει τα παιδάκια στην τάξη για μάθημα... Στην τρίτη εικόνα βλέπουμε τα επτά μέλη της μικροαστικής οικογένειας που πρωταγωνιστούν στις σελίδες του αλφαβηταρίου. Βλέπουμε τα μέλη της οικογένειας να βρίσκονται στο χαρούμενο, τακτικό και καθαρό σπιτάκι τους. Το σπίτι έχει κεραμίδια, αυλή με δέντρα και κληματαριά. Ο μπαμπάς Θωμάς κάθεται σε μια καρέκλα στην αυλή και διαβάζει την εφημερίδα του. Φορά παντόφλες. Στην αυλή, επίσης, βλέπουμε το αγοράκι της οικογένειας, τον Ρήγα να παίζει πάνω στο ξύλινο αλογάκι του, τη γιαγιά με μαύρη μαντήλα να γνέθει με τη ρόκα, ενώ έξω από την αυλή βρίσκεται η μικρή Νίνα κρατώντας την κούκλα της. Από την ανοιχτή πόρτα του σπιτιού διακρίνουμε στο εσωτερικό να κάθεται σ᾽ ένα σκαμνί τη μεγάλη κόρη της οικογένειας, η Άννα, και από το ανοιχτό παράθυρο φαίνεται η μητέρα Φανή να κρατά στην αγκαλιά της το μωρό της οικογένειας. Η οικογένεια του αλφαβηταρίου είναι επταμελής. Οι γονείς με τέσσερα παιδιά και η γιαγιά. Πουλάκια ίπτανται πάνω στη στέγη, η κληματαριά (σύμβολο της γονιμότητας και της ευτυχίας) είναι γεμάτη με τσαμπιά σταφύλι, ενώ στην άκρη αριστερά υπάρχει και μια λευκή γάτα, η "ψιψίνα". Στις σελ. 64-65 του αλφαβηταρίου η εικόνα αποτυπώνει μια "ιερή" στιγμή για την οικογένεια: την ώρα που όλοι κάθονται γύρω από το τραπέζι για το φαγητό. Η μητέρα Φανή σερβίρει το φαγητό με τη βοήθεια της μεγάλης κόρης, της Άννας. Ο πατέρας, η γιαγιά, η Νίνα και ο Ρήγας είναι καθισμένοι στο τραπέζι και περιμένουν τα πιάτα με το φαγητό. Ο πατέρας, ο Ρήγας και η Νίνα φορούν λευκές πετσέτες στο λαιμό για να μη λερώσουν τα ρούχα τους. Λευκό καθαρό τραπεζομάντηλο και μαχαιροπίρουνα στο τραπέζι. Το μωρό δεν είναι παρόν στη σκηνή, ενώ δεξιά βλέπουμε και την "κυρά ψιψίνα" με το πιατάκι της. Σε μια εποχή που οι μνήμες από τη μεγάλη πείνα της Κατοχής ήταν ακόμα ζωντανές, το τραπέζι με φαγητό της οικογένειας του αλφαβηταρίου ήταν ασφαλώς ευλογία Θεού και δείγμα μιας χώρας που πια ευημερούσε. Ήταν, όμως, αυτή η πραγματικότητα; Oι μαθήτριες και οι μαθητές που διάβαζαν αυτές τις σελίδες του αλφαβηταρίου είχαν πράγματι έτσι στρωμένο το τραπέζι τους, κάθονταν πράγματι όλοι μαζί χαρούμενοι στο τραπέζι για να φάνε και υπήρχε πράγματι επάρκεια αγαθών στο σπίτι τους; Στις σελ. 20-21 βλέπουμε τη χαρά να ξεχειλίζει από το αλφαβητάριο. Ο χαμογελαστός πατέρας Θωμάς, ντυμένος κομψά με γιλέκο και πουκάμισο (έχει βγάλει το σακάκι του, γιατί είναι προφανώς μέσα στο σπίτι), ανοίγει ένα κουτί και βγάζει μια κούκλα που την προσφέρει στη μικρή Νίνα. Η Νίνα παίζει χαρούμενη, μαζί με άλλα χαρωπά κοριτσάκια, με την κούκλα που της έκανε δώρο ο πατέρας της. Στην Ελλάδα των αρχών της δεκαετίας του 1950 δέχονταν πράγματι όλα τα παιδάκια (και εκείνα τα ορφανά που τα είχαν συγκεντρώσει στις παιδοπόλεις) δώρα παιχνίδια από τους γονείς τους; H αγορασμένη από κάποιο κατάστημα παιχνιδιών κούκλα της Νίνας μήπως ήταν είδος πολυτελείας για εκείνη την εποχή; Άραγε πόσοι πατέρες είχαν τη δυνατότητα να προσφέρουν δώρα παιχνίδια στα παιδιά τους, όπως ο πατέρας Θωμάς; Και οι πατέρες που βρίσκονταν φυλακισμένοι και εξόριστοι στα νησιά λόγω των πολιτικών τους πεποιθήσεων: To πρώτο μέρος του αλφαβηταρίου τελειώνει με την προσευχή του μικρού Ρήγα. Η θρησκεία ήταν κύριο συστατικό της εκπαίδευσης. ...Ο μικρός μαθητής προσεύχεται: "Θεέ μου, σ᾽ ευχαριστώ που με βοήθησες να τελειώσω το πρώτο μέρος του βιβλίου μου και σε παρακαλώ να με φωτίσης να μάθω πολλά γράμματα και να γίνω καλός άνθρωπος". Ζητά, επίσης, από τον καλό Θεό να φυλάττει όλα τα πρόσωπα της οικογένειάς του, τους συμμαθητές και τη δασκάλα και "όλους τους καλούς ανθρώπους". Στον τέλειο και ιδανικό κόσμο του αλφαβηταρίου οι κακοί άνθρωποι δεν υπάρχουν ή δεν έχουν καμιά θέση. Στις σελ. 110-111 μια πέρα έως πέρα ειδυλλιακή, ποιμενική-βουκολική σκηνή. Είναι άνοιξη. Ανθισμένες αμυγδαλιές και χελιδόνια. Τα παιδιά της Α´ τάξης Δημοτικού πηγαίνουν εκδρομή με τη δασκάλα στην εξοχή. Ένας βοσκός με τα προβατάκια του παίζει φλογέρα. Ποιος από εμάς σήμερα δε θα ήθελε να είναι μέσα σ᾽ αυτήν την εικόνα; Kαι ακόμα μια βουκολική εικόνα. Είναι το χωριό του θείου της Άννας και του Ρήγα. Οι εξετάσεις και το σχολείο έχουν τελειώσει. Ο Ρήγας και η Άννα φτάνουν μ᾽ ένα γαϊδουράκι στο χωριό του θείου για να περάσουν ονειρεμένες καλοκαιρινές διακοπές. Μικρά σπιτάκια μέσα στην πρασινάδα, δέντρα, λιβάδια, βοσκοί με πρόβατα και αγελάδες, το καφενείο του χωριού, η θεία και τα ξαδέλφια που τους υποδέχονται με χαρά. Το ταξίδι στο χωριό είναι το δώρο για την επιτυχία των δύο παιδιών στις εξετάσεις του σχολείου. "Ο Ρήγας και η Άννα προβιβάστηκαν. Πήραν τον καλύτερο βαθμό στα μαθήματα, διαγωγή κοσμιωτάτη και βραβείο για την καθαριότητα", διαβάζουμε στη σ. 151 του αλφαβηταρίου. Σε μια εποχή που τα ταξίδια στις διακοπές ήταν πολυτέλεια, ένα ταξίδι στο χωριό ενός συγγενικού προσώπου (εάν βέβαια υπήρχε), ήταν ίσως το μόνο που μπορούσαν να κάνουν τότε μικροί και μεγάλοι. Βέβαια, ελάχιστα από τα χωριά της ελληνικής υπαίθρου τη δεκαετία του 1950 παρουσίαζαν την ειδυλλιακή εικόνα που βλέπουμε στις σελίδες του αλφαβηταρίου. Σε πολλές περιοχές της χώρας η ύπαιθρος είχε πληγεί από τις συγκρούσεις του Εμφυλίου Πολέμου. Ας μην ξεχνάμε, ακόμα, πως είχε ήδη αρχίσει η εσωτερική μετανάστευση από την ύπαιθρο στα αστικά κέντρα και, βέβαια, η εξωτερική μετανάστευση στις αναπτυγμένες χώρες της Δύσης. Μια αγαπημένη μου εικόνα από το δεύτερο αλφαβητάριον. Το κοριτσάκι με τη σάκα ανοίγει την κόκκινη καγκελόπορτα και μπαίνει στην αυλή (του σχολείου ή του σπιτιού). Είναι φθινόπωρο! Τα φύλλα πέφτουν από τα δέντρα. Οι εικόνες που ακολουθούν προέρχονται από το αλφαβητάριον των Ι. Κ. Γιαννέλη-Γ. Σακκά, του μακροβιότερου (1955-1979), όπως ήδη αναφέραμε αναγνωστικού της Α´ τάξης Δημοτικού. Και σ᾽ αυτό το βιβλίο οι μικροί μαθητές μαθαίνουν να διαβάζουν και να γράφουν μέσα από απλά επεισόδια και μικρές ιστορίες της καθημερινής ζωής μιας μικροαστικής οικογένειας. Στις ιστορίες πρωταγωνιστούν τα παιδιά αυτής της οικογένειας, που γίνονται οικεία πρόσωπα για γενιές Ελλήνων μαθητών. Στην πρώτη σελίδα η εικόνα της οικογένειας. Στο σαλόνι του μικροαστικού σπιτιού βλέπουμε να έχουν "στηθεί" για μια οικογενειακή φωτογραφία τα επτά μέλη της οικογένειας. Στη μέση η μαυροφορεμένη γιαγιά με μαντήλα που κρατά το μικρότερο παιδί στην αγκαλιά, τη Λόλα, αριστερά ο πατέρας με κοστούμι και γραβάτα (έχει μουστάκι όπως και ο μπαμπάς του πρώτου αλφαβηταρίου), δίπλα του ο γιος ο Μίμης που κρατά μια μπάλα, δεξιά της γιαγιάς η μητέρα, ντυμένη μ᾽ ένα φόρεμα που θυμίζει λαϊκή ενδυμασία, ανάμεσα στη γιαγιά και τη μαμά στέκεται όρθια η μεγάλη κόρη, η Άννα, ενώ στην άκρη δεξιά καθισμένη είναι η μικρή Έλλη που κρατά στην αγκαλιά της μια κούκλα. Στη δεύτερη εικόνα βλέπουμε τον πατέρα, τη μητέρα και τα δύο μεγαλύτερα παιδιά, την Άννα και το Μίμη να πηγαίνουν στην εκκλησία. Η μητέρα κρατά με το ένα χέρι αγκαζέ τον πατέρα, ο πατέρας κρατά από το χέρι το γιο και η μητέρα κρατά με το άλλο χέρι της την κόρη. Η τρίτη εικόνα παρουσιάζει μια σκηνή από τον εορτασμό της εθνικής εορτής της 25ης Μαρτίου στην αυλή του σχολείου. Γαλανόλευκες σημαιούλες παντού. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ήδη από την αρχή οι μικροί μαθητές, προτού ακόμα μάθουν να συλλαβίζουν, εισάγονται με τις πρώτες εικόνες στις τρεις κύριες αρχές-αξίες της εκπαίδευσης: οικογένεια, θρησκεία και πατρίδα. Άλλωστε, είναι φανερό ότι και στα δύο αναγνωστικά εξυμνούνται αξίες και προβάλλεται ένας τρόπος συμβατικής ζωής και κόσμιας συμπεριφοράς με χαρακτηριστικά στοιχεία που συμπεριλαμβάνουν την οικογενειακή ζωή και την υπακοή στην οικογένεια, την εργατικότητα και την πειθαρχία, την τάξη και την καθαριότητα, το διάβασμα για το σχολείο, την αγάπη προς τα ζώα, την προσευχή και την πίστη, την ευγένεια, το χαμόγελο και τη χαρά. Όλη η οικογένεια χαρούμενη γύρω από το τραπέζι. Από αριστερά: o πατέρας, η μικρή Λόλα, ο Μίμης, η Έλλη, η Άννα, η γιαγιά και η μητέρα. Υγιεινή μεσογειακή διατροφή. Τρώνε ψάρια. Μία εικόνα σχολικής αίθουσας. Ο μαύρος πίνακας, η δασκάλα στην έδρα, τα παιδιά σκυμμένα στα θρανία τους. Πειθαρχία, τάξη και καθαριότητα. Έξω από το παράθυρο διακρίνουμε δέντρα με φύλλα. Ήταν, όμως, πράγματι έτσι οι σχολικές αίθουσες; Μια κατσαρόλα με γάλα σε μια εποχή που ακόμα η διατροφή όλων των Ελληνόπουλων δεν ήταν επαρκής. Είχαν άραγε όλα τα παιδιά τη δυνατότητα να πιούν γάλα και να τραφούν ικανοποιητικά; Aπό τις πιο γνωστές σελίδες του αλφαβηταρίου. Η Έλλη, η Λόλα, η Άννα και ο Μίμης παίζουν με χαρά. Δύο από τα τέσσερα ονόματα ήταν πολύ οικεία. Άννα, το δικό μου όνομα και Έλλη, το όνομα της μητέρας μου. Η τεχνολογία εισέρχεται στο αλφαβητάρι. Μία σκηνή με αυτοκίνητο. Τότε πολύ λίγα αυτοκίνητα κυκλοφορούσαν στους δρόμους. Το αυτοκίνητο ήταν δείγμα οικονομικής ευμάρειας και πλούτου, όνειρο άπιαστο για τους περισσότερους Έλληνες. Ίσως, από τις πιο αγαπημένες μου σελίδες από το αλφαβητάρι. Η συνονόματή μου Άννα κοιτάζει το φεγγάρι. Οι ιδανικές έγχρωμες εικόνες που ζωγράφισε ο Κ. Γραμματόπουλος για τα δύο αλφαβητάρια μάλλον διαφέρουν πολύ από τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες της Βούλας Παπαϊωάννου και του Δημήτρη Χαρισιάδη που αποτυπώνουν σκηνές κυρίως από ελληνικά σχολεία της υπαίθρου κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Κι όμως τα ξυπόλητα, φτωχοντυμένα και φυσικά με ελλιπή διατροφή παιδιά αυτών των φωτογραφιών μάθαιναν να γράφουν και να διαβάζουν από τα "χαρούμενα" αλφαβητάρια με τις υπέροχες εικόνες του Γραμματόπουλου. Αίθουσα σχολείου. Δεκαετία του 1950. Πορτρέτο κοριτσιού. Φωτογραφία της Βούλας Παπαϊωάννου. 1945-1949. Αρχεία Φωτογραφίας του Μουσείου Μπενάκη. Αίθουσα σχολείου. Φωτογραφία της Βούλας Παπαϊωάννου. 1945-1946. Αρχεία Φωτογραφίας του Μουσείου Μπενάκη. Παιδιά σε παιδόπολη στην Αττική. Φωτογραφία της Βούλας Παπαϊωάννου. 1949. Αρχεία Φωτογραφίας του Μουσείου Μπενάκη. Μαθήτριες σε σχολείο της Μεταπολεμικής Ελλάδας. Φωτογραφία της Β. Παπαϊωάννου. Αρχεία Φωτογραφίας του Μουσείου Μπενάκη. Μαθητές και δάσκαλος σε σχολείο χωριού της Ηπείρου. Δεκαετία του 1950. Αρχεία Φωτογραφίας του Μουσείου Μπενάκη. Ξυπόλητοι μαθητές σε σχολείο της Μεταπολεμικής Ελλάδας. Μαθητές σε σχολείο της Μεταπολεμικής Ελλάδας. Εκτοπισμένοι από τον Εμφύλιο Πόλεμο σε προσωρινά καταλύματα. 1949. Φωτογραφία της Β. Παπαϊωάννου. Αρχεία Φωτογραφίας του Μουσείου Μπενάκη. Παιδιά που διαβάζουν. Φωτογραφία της Β. Παπαϊωάννου. Δεκαετία 1950. Αρχεία Φωτογραφίας του Μουσείου Μπενάκη. Κορίτσια που διαβάζουν σε παιδόπολη. Φωτογραφία της Β. Παπαϊωάννου. 1950. Αρχεία Φωτογραφίας του Μουσείου Μπενάκη. Παιδιά που διαβάζουν σε παιδόπολη. Φωτογραφία της Β. Παπαϊωάννου. 1950. Αρχεία Φωτογραφίας του Μουσείου Μπενάκη. Μαθητές που παίζουν σε παιδόπολη. Φωτογραφία του Δ. Χαρισιάδη. Δεκαετία 1950. Αρχεία Φωτογραφίας του Μουσείου Μπενάκη. Διάδρομος σχολείου. Φωτογραφία του Δ. Χαρισιάδη. Αρχεία Φωτογραφίας του Μουσείου Μπενάκη. Βλ. Αλφαβητάριο τα καλά παιδιά του Επαμεινώνδα Γεραντώνη σε εικονογράφηση του Κ. Γραμματόπουλου, ΟΕΣΒ, Αθήνα 1949, ειδική επανέκδοση για την εφημερίδα Το Βήμα, επιμέλεια Ελένη Κεχαγιόγλου Αλφαβητάριον των Ι.Κ. Γιαννέλη-Γ. Σακκά σε εικονογράφηση του Κ. Γραμματόπουλου, ΟΕΣΒ, Αθήνα 1969, ειδική επανέκδοση για την εφημερίδα Το Βήμα, επιμέλεια Ελένη Κεχαγιόγλου. http://www.benaki.gr/index.asp?id=1020103&lang=gr http://www.benaki.gr/index.asp?id=1020106&lang=gr http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=531030 http://www.eutypon.gr/eutypon/pdf/e2004-12/e12-a03.pdf http://anthologio.wordpress.com/2011/09/23/έ-έ-ί/ http://pistos-petra.blogspot.gr/2013/07/blog-post_5650.html
Γράφει ο Κόντογλου για μια παραμονή Χριστουγέννων στην παλιά πατρίδα, που έκανε «κρύο τάντανο κι ο αγέρας σαν να ’τανε κρύα φωτιά κι έκαιγε. Μα ο κόσμος ήταν χαρούμενος και γεμάτος κέφι». Τα παιδιά…